ДАЛИ Е ТУРЦИЈА ПОДГОТВЕНА ЗА ДЕНОТ ПОСЛЕ ИЗБОРИТЕ - ќе ги прифатат ли политичките ривали резултатите

Добивај вести на Viber

Изборната трка во Турција влезе во финишот, оставајќи зад себе многу прашања без јасни одговори. Одговор на некои прашања во врска со процесот на реструктуирање на владата ќе дојде веднаш по пребројувањето на гласачките ливчиња. Но, одговорот на важно прашање можеби нема да дојде веднаш, вечерта на 14 или 28 мај, доколку претседателските избори не се решат во првиот круг. Дали Турција е подготвена за денот по изборите?

Натпреварот меѓу двата главни сојузи, владејачкиот предводен од претседателот Реџеп Таип Ердоган и опозицијата предводена од Кемал Киличдароглу, добива невообичаено остар карактер во модерната турска политичка историја, до степен до кој секој од нив пристапува кон изборната трка од перспектива на егзистенцијална борба. Загубата на Ердоган не само што ќе значи негово заминување од власт, туку и наследство од неговото дведецениско владеење. Поразот на опозицијата нема да биде како секоја претходна загуба, туку губење на можност за доаѓање на власт, што можеби нема да се повтори со години или децении, пишува во колумна за Ал Џезеира Махмуд Алоуч.

Таквата конкуренција обично е знак дека демократијата добро функционира и добро ја врши својата работа во процесот на повторно воспоставување на власта преку гласачките кутии. Но, во невидена поларизирана политичко-општествена ситуација каква што е денес Турција, каде двете главни коалиции се натпреваруваат само за победа, а во таа конкуренција ја исклучуваат можноста за пораз, се поставува прашањето: што може да се очекува по изборните резултати, особено претседателски? Ова не води до три тешки и збунувачки прашања во исто време: Дали Ердоган ќе ги прифати резултатите од претседателските избори доколку ги загуби? Ќе ги прифати ли Киличдароглу резултатите од претседателските избори доколку не победи? Дали турската демократија може да се справи со можната криза околу изборните резултати и нивниот легитимитет?

Последици од изборите

Иако Турција никогаш не доживеала потенцијална криза од ваков вид во својата модерна политичка историја, фактот што не постои можност за пораз во политичкиот дискурс на Ердоган и Киличдароглу ја прави земјата неподготвена да се справи непречено со нејзините резултати. Во политичката социологија, фокусирањето на кандидатскиот дискурс само на можноста за победа е една од моќните и влијателни психолошки алатки. На овој начин се зајакнува нивниот стабилен електорат и се мотивираат колебливите гласачи, кои се уште не се определиле за своите опции, а кои носат предност на актуелните избори, да гласаат за кандидат кој изразува апсолутна доверба во победата. Бидејќи и Ердоган и Киличдароглу покажуваат несомнена доверба во тоа, овој вид на самодоверба може да ја надмине својата трага. Во слабите демократии, опозицијата вообичаено ја црпи својата сила од отпорот на резултатите на изборите што ги добиле оние на власт, тргнувајќи од широко распространетата и често реална претпоставка за изборна измама.

Турската демократија не може да се класифицира како кревка демократија. Турската демократија, барем до сегашните избори, не беше сведок на опозицијата отворено да ја обвинува власта за фалсификување избори на начин што го доведува во прашање легитимитетот на власта воспоставена со изборите.

Постои претпоставка, особено во западните медиуми и истражувачки кругови, дека резултатите од изборите, кои водат до реизбор на Ердоган, се со сомнителен интегритет од политичка перспектива. Кампањата на западните медиуми против Ердоган, чии мотиви се сомнителни, отвора прашања дали тој навистина ќе се откаже од власта во случај на пораз. Иако е логично да се очекува дека покривањето на изборите, на кои претседател кој е две децении на власт се натпреварува со своите противници, ќе содржи прашања од ваков вид, фокусирајќи се исклучиво на овој аспект, без да се праша дали опозицијата е подготвена да прифати загуба, доведува до создавање на општа перцепција дека Ердоган е закана за демократијата. Формирањето на таква перцепција е дел од пропагандната кампања на западните медиуми, што е во интерес на опозицијата, пишува овој автор во својата колумна.

Но, клучниот фактор кој одредува дали некоја партија ќе прифати неповолни изборни резултати зависи од тоа колку тие веруваат во демократијата. Праведно е да се каже дека сите турски политички партии, и опозицијата и власта, веруваат во демократија до крајна мерка.

Загрижувачки сигнали

Иако некои личности од владејачката партија, како министерот за внатрешни работи Сулејман Сојлу, кои неодамна испратија загрижувачки сигнал до опозицијата, велејќи дека изборите би можеле да бидат политички удар против владата, јавниот дискурс на владејачката Партија на правдата и развојот (АКП) покажува подготвеност да се прифатат резултатите, какви и да се тие. Портпаролот на претседателот, Ибрахим Калин, конкретно рече дека Ердоган ќе ги прифати резултатите од изборите, без разлика какви се тие. Ваквото тврдење, во политичка и изборна ситуација без преседан во модерната историја на Турција, е важно да се спротивстави на сите претпоставки кои ја доведуваат во прашање силата на турската демократија. Легитимитетот што Ердоган го стекна повеќе од две децении произлезе од волјата на електоратот. Од друга страна, пак, не ја слушнавме експлицитната подготвеност на опозициските лидери да ја прифатат можноста за пораз. Во едно од телевизиските интервјуа, шефот на опозициската Партија за иднината, Ахмет Давутоглу, се обиде да го избегне прашањето на соговорникот дали опозицијата ќе ја прифати загубата, опишувајќи го како чувствително прашање.

Оправдувањата со кои опозицијата го доведува во прашање интегритетот на изборите се засноваат на фактот дека конкуренцијата во која тие учествуваат е нефер. Без оглед на тоа колку е веродостојно ова тврдење, за кое, се разбира, може да се дискутира од политичка и материјална перспектива, едно е однапред да се доведува во прашање интегритетот на изборите, а друго е да се зборува за наводниот недостаток на правичност во конкуренцијата. . Опозицијата има право да ја доведе во прашање регуларноста на изборите доколку има докази за нерегуларности или слично. Исто така, законот им дава можност да приговараат на резултатите кога се изведуваат докази.

Оттука, се поставува прашањето како може да дејствуваат политичките партии и како може да функционира демократијата во управувањето со потенцијалниот спор околу резултатите од изборите следниот ден. Иако турската демократија успеа да ја консолидира својата улога во политичкиот живот како организатор на непречена транзиција на власта по шесте воени удари на кои земјата беше сведок од 1960 година, па дури и по неуспешниот обид за воен удар во 2016 година, сегашната поларизација предизвикува сомнеж за способноста на актуелната политичка ситуација непречено да се презентира со изборните резултати.

За да ги предвидам можните реакции, презентирам две сценарија: првото во кое победува Ердоган и второто во кое победува Киличдароглу. Во првото сценарио, Киличдароглу не даде јасна индикација дека може да ја прифати победата на Ердоган и може да го доведе во прашање интегритетот на гласањето и да ја покани опозицијата на улица да бара повторени избори или граѓанска непослушност додека Ердоган не ја напушти власта.

Таквата претпоставка ќе доведе до голема криза фокусирана на легитимноста на реизборот на претседателот. Ердоган веројатно нема да отстапи бидејќи во овој случај опозицијата води државен удар против демократијата. Што се однесува до второто сценарио во кое Ердоган губи, фактот што тој не е поразен на ниту еден избор во последните две децении го отежнува предвидувањето на ситуацијата следниот ден по изборите. Турската демократија ја докажа својата сила и покрај контроверзите околу владеењето на Ердоган во последните години. Исто така, Турците воопшто (партиите и општеството) веруваат во демократијата и ја бранеле во многу фази од историјата.

Фото: EPA