ДАЛИ ПОСТОИ АЛТЕРНАТИВА НА РЕЖИМОТ НА ИРАН? Нема да капитулира и ќе продолжи да се брани

Добивај вести на Viber

И покрај израелските напади и слабеењето на режимот, во Иран не постои јасна политичка алтернатива. Опозицијата е фрагментирана, а патриотската реторика сè уште го држи режимот заедно.

„Иран нема да капитулира и ќе продолжи да се брани.“ Ова беа зборовите на Врховниот лидер на Исламската Република Иран, Али Хамнеи, во телевизискиот говор на 18 јуни. Неговото точно место на живеење е непознато.

Израел бомбардира воени и нуклеарни објекти во Иран од 13 јуни, тврдејќи дека го спречува Техеран да развива нуклеарно оружје. Иран возврати со воздушни напади на израелска територија. Сега меѓу иранското население кружат гласини дека Хамнеи - како и високи офицери на Револуционерната гарда - би можел да стане цел на израелски напади.

Прашањето што сега се поставува е: како може режим кој не може да ги заштити сопствените лидери да тврди дека е гарант на територијалниот интегритет на земјата? За Маџид Голпур, ирански експерт кој живее во егзил, одговорот е јасен: „Спротивно на сите тврдења за ракетна одбрана и заштита на раководството, сите сега ја гледаат целосната неефикасност на режимот.“

Можат ли бомбите да го соборат режимот?

Дали постојаните напади ќе го означат почетокот на колапсот на режимот? Според социологот Голпур, тоа во голема мера зависи од тоа дали постои веродостојна политичка алтернатива. „Сега е моментот кога националните политички сили треба да се согласат за заедничка платформа - и против владејачкиот режим и против надворешните закани. Но, досега недостасуваат конкретни планови, оперативни коалиции и функционални структури во рамките на опозицијата.“

Иранската опозиција во странство е фрагментирана: дел од дијаспората го гледа Реза Пахлави, најстариот син на шахот Мохамед Реза Пахлави, кој беше соборен во 1979 година, како можна преодна фигура и симбол на национално единство. Од Исламската револуција, тој живее во егзил - главно во Соединетите Држави - и се појавува како противник на Исламската Република. Но, во самиот Иран не постои политичка организација, а режимот на неговиот татко воопшто не е добро запаметен од сите Иранци.

Опозициските гласови во Иран систематски се потиснати од властите со децении. Секој што покажува способност да собира луѓе е дискредитиран, следен, апсен и често е осуден на долги затворски казни.

(Оправдана) Гордост на Иранците

Сепак, политикологот Шукрија Брадост, нерезидентен соработник во Институтот за Блискиот Исток, гледа можност: ако режимот сериозно ослабне, може да се појави политички вакуум. Ова би била можност опозициските групи да организираат протести и штрајкови и да иницираат промени. Во контекст на воен конфликт, ова е исклучително ретко, но таа смета дека сè уште може да биде можно.

Одлучувачкиот фактор во ова сценарио се силните патриотски чувства и гордоста на Иранците во нивната татковина со нејзината античка култура. Но, во војната и израелските напади, ова е поверојатно да му помогне на сегашниот режим. Патриотизмот помогна во стабилизирањето на режимот по револуцијата во 1979 година. Кога Ирак под Садам Хусеин го нападна Иран во есента 1980 година, населението застана зад својата земја. Следеше осумгодишна војна во која загинаа околу еден милион Иранци, но Ирак никогаш не ги постигна своите воени цели.

Денес, Исламската Република повторно користи националистичка реторика за да ја консолидира својата власт. Но, протераниот политиколог Шахран Табари предупредува: „Исламската Република сфати дека луѓето повеќе не се идентификуваат со „нацијата ислам“, туку се сметаат себеси за Иранци“. Таа е убедена дека „ниту една разумна личност“ не може да верува во оваа реторика од исламскиот режим.

Тие не сакаат странците да „зборуваат што мислат“

Што чувствуваат многу луѓе во Иран во моментов, освен стравот и гневот поради ескалацијата на конфликтот врз кој немаат влијание? Тешко е да се каже. Иако има многу гласови кои го критикуваат режимот во земјата, многу од нив ги отфрлаат „советите“ од прогонството.

Добитничката на Нобеловата награда за мир, Наргиз Мохамади, го повикува Израел веднаш да ги запре нападите. САД треба да се залагаат за деескалација. Во видео порака до американската телевизиска мрежа Си-Ен-Ен, таа апелираше: „Би сакала да го замолам претседателот Трамп да не се приклучува на оваа војна, туку да ја запре. Потребно е прекин на огнот низ целиот Блиски Исток“.

Западот не е обединет ниту во својата политика кон Иран. И покрај острата реторика против Техеран, недостасува координирана стратегија за можна промена на режимот. Додека некои американски советници, како што е Џон Болтон, се залагаат за воен притисок, претседателот Доналд Трамп засега покажува воздржаност - засега. Сепак, многу е тешко да се процени дали американската воена сила би го скршила режимот во Техеран - или всушност би му помогнала да се мобилизира врз основа на патриотските чувства на Иранците.