Дефинирање на приоритетите за соработка во „Мал шенген“

Добивај вести на Viber

На трилатералната работна средба на лидерите од Западен Балкан којашто се одржа во Охрид минатиот викенд, премиерите на Македонија и Албанија Зоран Заев и Еди Рама и српскиот претседател Александар Вучиќ, ги договорија основните смерници за поврзување на регионот и креирање на „мал Шенген“ меѓу земјите од Западен Балкан, што воедно е и дел од работната агенда на Коморскиот инвестициски форум- КИФ. Трите страни минатиот месец  ја донесоа и заедничката декларација, и ги повикаа и лидерите на останатите балкански земји да им се приклучат со цел градење на поинаков Западен Балкан кој ќе прерасне во подобро место за живеење и значаен фактор за Европската Унија, а придобивките како што се: меѓусебното признавање на дипломите, брзи ленти за камионите за елиминирање на застојот на стоки на граничните премини и поминување на границите само со лична карта, се само дел од агендата. 

Акцискиот план, којшто трите страни ќе треба да го спроведат до 2021 година предвидува:

- слободно движење на граѓаните низ земјите во регионот само со лични карти;
- ефикасни гранични премини каде што контролите ќе работат 24/7 и брза трака за најмало можно чекање на камионите кои пренесуваат стоки и производи;
- меѓусебно признавање на сите документи од делот на агенциите за храна и ветеринарство до сите други административни институции кои ги работат документите;
- постигнување рамка за признавање на професионални квалификации за дефицитарни професии и програма за поголема мобилност на студентите и младите;
- засилување на напорите за автоматско меѓусебно признавање на дипломите на граѓаните во целиот регион без дополнителни нострификации;
- зајакнување на полициската соработка за прекугранична борба против криминал, тероризам, нелегална миграција и итни ситуации, како и  развивање заедничка платформа за заеднички инвестициски понуди.

Во насока на исполнување на зацртаните точки од агендата на КИФ и помош на Владините претставници во спроведување на иницијативата, Коморскиот инвестициски форум продолжува со конкретни решенија со чијашто имплементација, многу полесно ќе можат да се постигнат планираните активности. Претставниците на Коморскиот инвестициски форум веруваат дека со имплементирање на утврдената агенда за Креирање на Регионална Економска Област, изготвена по детална анализа на секоја од шесте економии поединечно, значително ќе им помогнат и на државните врвови на Западен Балкан шест, да го спроведат утврдениот акциски план.

Раководството на КИФ смета дека, во однос на олеснување на протокот на стоки на граничните премини, главните пречки можат да се решат со целосна имплементација на електронски системи кои ќе се креираат и имплементираат во согласност со стандардите на ЕУ. Потребно е да се стави во употреба  систем за електронско доставување на документи за извоз / увоз на стоки на ниво на трите земји, со цел да се овозможи следење на сите камиони кои превезуваат стока од територијата на сите страни, насочени кон размена на податоци, навремено најавување на камиони и спроведување на анализа на ризик.

Воведувањето на ваков електронски систем, како и подобрувањето на инфраструктурата на граничните премини, значително ќе го олесни слободното движење на стоки. На пример, во согласност со неодамнешното воспоставување на заедничка гранична контрола помеѓу Србија и Северна Македонија, ќе биде потребно да се воспостави заедничка гранична контрола и помеѓу Албанија и Северна Македонија. Исто така, покрај воведувањето на заедничкиот електронски систем, потребно е итно воспоставување на заеднички фитосанитарни и ветеринарни контроли на терминалот што е издвоен од граничниот премин, за што веќе и се договрени владините претставници на трите земји. Полесно е да се преместуваат луѓе (царински инспектори, во овој случај) отколку да се изгради сосема нова инфраструктура. Со овој пристап единствена проверка на границата би бил бар-кодот и брза проверка на печатот на издадените документи.

Понатаму, во насока на осполнување на агендата, КИФ се обврзува да формира тимови за спроведување на предложените приоритети и мерки, во утврдените рокови. Тимовите ќе бидат формирани од претставници на релевантни институции, вклучувајќи ги и стопанските комори и РЦЦ. Во рамки на заложбите на КИФ е и подготвеноста за постигнување на Договорот за граничен премин во Регионот со лични карти, така што овој договор може да биде потпишан за време на следниот самит во Берлинскиот процес, во текот на летниот период 2020 година.

Слободното движење на лица меѓу трите земји само со лична карта, како документ за личен идентитет што го поседува секој граѓанин, во пракса, ќе придонесе за побрз премин на границата бидејќи нема да е неопходно да се приложи пасош како меѓународен патнички документ. За издавање на пасош, како легитимна патна исправа, во досегашната пракса, потребни се дополнителни административни процедури и трошоци. Што се однесува на граничните премини на аеродромите, контролата на личните карти ќе се спроведува на границата на излез и на границата на влез (на пр. за патување од Белград до Тирана со трансфер во Скопje, граничната контрола е завршена во Белград и Тирана, без никаква контрола на аеродромот во Скопје).

Но, за да се воспостави слободно движење на луѓето меѓу трите земји, неопходно е да се спроведат активности што ќе резултираат со еднакви права на граѓаните во однос на движењето, вработувањето и образованието. Ова значи дека граѓаните од секоја од трите земји ќе имаат еднаков третман и можност за вработување и образование без разлика од која земја потекнуваат (пр.инженер од Македонија вработен во компанија во Албанија, ќе има еднаква плата, социјално и здравствено осигурување и ќе ги ужива сите права и работни услови како и неговиот колега од Албанија, којшто е на иста позиција).

м-р Сања Николова,
стручен соработник во Стопанската комора на Македонија