ТРИ КИЛОМЕТРИ МОРЕ, ВРЕДНО МИЛИЈАРДИ: Дали Иран е подготвен да и зададе удар на целата планета?

Добивај вести на Viber

Мал дел од морето, со воден пат широк само 3 километри, е едно од најважните места на планетата.

Тој дел од морето се нарекува Ормутски теснец, и е толку тесен во својот пловен дел што бродовите минуваат низ него на смени, за да не се судрат. Теснецот (со целосна ширина е 95 километри) се наоѓа помеѓу Персискиот и Оманскиот Залив и создава врска со Арапското Море. Од едната страна се Оман и Обединетите Арапски Емирати, а од другата Иран. Она што се случува околу војната со Иран и Израел е, имајќи го сето ова предвид, толку сериозно што дури и Њујоршката берза е веќе во паника.

На крајот од оваа недела од Иран пристигна порака дека имаат бројни опции да одговорат на своите непријатели. Една од најразорните, во економска смисла, би било затворањето на Ормутскиот теснец. Бидејќи низ него поминуваат околу 20 милиони барели нафта секој ден, што е четвртина од светската потрошувачка. Листата на земји што извезуваат нафта низ целиот свет преку него е импресивна: тоа се Саудиска Арабија, Кувајт, Катар, Обединетите Арапски Емирати, Ирак и Иран.

Дали „екстремниот ризик“ е реален?

Затоа, планетата е во ситуација на „екстремен ризик“, а експертите веќе предвидуваат дека цената на нафтата наскоро би можела да надмине 100 долари.

Дали треба да се плашиме? Засега, ситуацијата е под контрола, а единствената надеж на светот е дека Иран нема многу начини да го блокира теснецот. Тоа е едноставно физички невозможно. Сепак, постои можност Техеран да организира напади врз танкери, а со тоа да предизвика штета што би била видлива дури и во најоддалечените делови на нашата планета.

Постои уште една работа што го спречува Иран, ако не затвори, тогаш барем да го саботира преминувањето на танкерите за нафта низ Ормутскиот теснец. И тоа е она што во моментов ја држи под контрола и цената на нафтата и ситуацијата на берзите. Прво, најголемиот купувач на иранска нафта е Кина, која не би гледала позитивно на зголемувањето на цената и ескалацијата на кризата. Значи, Иран практично би си пукал во нога со таков потег. И не само тоа - како што објави CNBC, секаков вид блокада би им наштетил на пријателите на Техеран, извозниците на нафта, повеќе отколку на неговите непријатели.

Постои и алтернативен пат, бидејќи Саудиска Арабија го контролира нафтоводот Исток-Запад. Сепак, низ него можат да поминат околу 2,6 милиони барели нафта дневно, што не е ни приближно доволно за глобалните потреби за овој клучен извор на енергија.

Главни купувачи на нафта што минува низ теснецот се Јапонија, претходно споменатата Кина, Јужна Кореја и Индија. Не треба да се заборави дека потенцијалното затворање на преминот особено влијаеше на пазарот на течен природен гас. Околу 20 проценти од обемот оди во Европа, а остатокот во Азија.

Значи, кога ќе се собере сè, не треба да паничите, но со оглед на тоа што светот постојано е на работ на војна од големи размери во последните три години, треба да бидете внимателни. И сега повеќе од кога било, бидејќи сè започна поради наводниот развој на нуклеарно оружје во Иран. Со оглед на ова, „најлошото сценарио“ не е исклучено, бидејќи во Техеран во секој момент можат да се сетат на изреката дека „очајните времиња бараат очајни мерки“.

Сега доаѓаме до ситуацијата во Европа, а со тоа и во Србија. Урсула фон дер Лајен, шефицата на Европската комисија, неодамна повтори дека целта на Европа е да ги затвори сите славини и засекогаш да ја заврши ерата на руските фосилни горива во Европа. Целта е да се забранат сите договори за купување руски гас од 1 јануари следната година и да се намали протокот на руска нафта, заедно со гасот, на нула до 2027 година. Кога ова ќе се спроведе во форма на регулатива, која треба да ја усвои Европскиот парламент, сите овие одлуки ќе бидат официјални и тешко ќе се поништат.

А сега, со трагичните настани во Израел и Иран, Европа е на работ да стане еден вид глобална енергетска парохија, во која цените на енергијата, а со тоа и цените на основните производи, како што е храната, се предмет само на раст. Во едно сценарио, Лион би можел да го поддржи Доналд Трамп, претседателот на САД, во понатамошното ескалирање на конфликтот со Иран. И сојузниците на Иран, вклучувајќи ја и Русија, би можеле да го искористат ова за да се одмаздат барем индиректно на Европа со пренасочување на танкерите за нафта и гас уште подалеку кон Азија и Индија.

Постојат полоши работи од „екстремен ризик“

И сето ова се случува во време кога светот се обидува да се сврти кон нуклеарни централи и извори на чиста енергија. Затворањето на Ормутскиот теснец е, на крајот на краиштата, прилично неверојатна можност, но што е доволно неверојатно во овој момент за да не стане вистина?

Особено сега, кога Доналд Трамп распоредува американски разорувачи во Средоземното Море, а еден од нив, според израелски извори, веќе учествувал во пресретнување на ирански ракети што му се закануваа на Израел.

Накратко, има нешто многу полошо од тешко имплементираната блокада и саботажа на важен теснец - а тоа е најстрашното сценарио, дека наместо нуклеарни централи, добиваме нуклеарна војна.

Во тој случај, нафтата, гасот, изворите на енергија ќе бидат повредни од златото, а сепак тоа би бил најмалиот од проблемите. Исто како што најмалиот проблем е желбата на Доналд Трамп, претседателот на Соединетите Американски Држави, да биде запаметен во историјата како миротворец и, можеби, добитник на Нобеловата награда за мир, за која сонува уште од неговиот последен мандат. Најверојатно, таа желба ќе остане само сон.