28 Март, 2024
0.0244

Волшебниот број 20 - за ефикасна влада

Објавено во: Колумни 02 Јуни, 2017

Добивај вести на Viber

Колку министри се потребни во владата за нејзино ефикасно работење? Деновиве во нашата јавност се разви дискусија околу бројот на членовите на новата влада. Те биле многу, те што ќе правеле министрите без портфељ и слично.

Прашањето за ефикасноста на владините кабинети е старо и со него се занимавале многумина. Уште пред повеќе од шеесет години англискиот историчар и публицист Сирил Нортроп Паркинсон го формулирал,  врз емпириска основа, таканаречениот „Паркинсонов закон“ во сатиричен текст објавен во TheEconomist во 1955 година, а подоцна издаден со други текстови во книгата „Паркинсонов закон“, благодарејќи на која стана познат ширум светот. Во книгата има текстови за  негови набљудувања на општествените појави. Едно од нив е за животниот циклус на кабинетите -  „Претседатели и комитети, или Коефициент на бесполезност“.

Според Паркинсон животнот циклус на кабинетот се состои од неколку стадиуми. Па така тој пишува: „Идеалниот број на членови е – пет луѓе. При таков броен состав кабинетот ќе се одомаќини. Два негови членови можат секогаш да отсуствуваат  поради болест или друга причина. Петмина можат секогаш да се соберат, а откако ќе се соберат тие се способни да деловаат брзо, умешно и тивко. На четворица од нив може да им се дадат финансиите, надворешнирте работи, одбраната и правосудството. Петтиот, неупатен во тие работи, може да стане претседател или премиер.

Колку и да е удобен бројот пет, често во кабинетот влегуваат седум, а понекогаш и девет луѓе. Така се случува речиси секаде и тоа се објаснува со тоа дека областите не се четири, туку повеќе. Всушност има и друга причина. Во кабинетот од девет луѓе тројца се занимаваат со политика, двајца носат податоци, еден ги споменува финансиите. Со безработниот претседател се добиваат седум луѓе.. Останатите двајца, очигледно, се потребни за убавина. Ние практично ништо не знаеме за назначувањето на двајцата молчаливи членови на кабинетот, на имаме основа да претпоставуваме дека на тој втор стадиум кабинетот не може да работи без нив.

Во третиот стадиум во кабинетите влегуваат нови членови, понекогаш тие кобајаги знаат уште нешто што е потребно, но најчесто многу прават штета, ако нив не ги воведете во кабинетот. За да се смират, потребно е постојано со нив да се советува. Според степенот на нивното вклучување бројот на членови оди од десет до дваесет. На овој трет стадиум работите одат многу полошо.

Пред се многу тешко е да се собере толку народ. Само малкумина од членовите се одбирале со водење сметка за тоа дека од нив ќе има или може да има полза. Поголемиот дел најверојатно се вклучени во кабинетот за да се угоди на некоја надворешна група, и нивна задача е да им соопштуваат на своите, како се одвиваат работите. Со тајните е завршено.

Што поцврсто се поставуваат непотребните членови, толку погласно изоставените групи бараат  во кабинетот да влезат и нивни претставници. И бројот на членови преминува во третата десетка. А кабинетот влегува во четвртиот стадиум.

Четвртиот стадиум. Кога во кабинетот има од 20 до 22 членови тој одеднаш трпи особена хемиска или органска преобразба, чија природа лесно може да се разбере и да се опише. Пет полезни членови се среќаваат одделно и нешто решаваат. Кабинетот практично нема што да работи, па така во него можат да се внесе колку што сакаш народ. На вишокот членови не им треба вишок време, бидејќи сега сите седници- се напразно губење време. Надворешните групи се задоволни, нивните кадри ги примаат сите до еден без никакви пречки, и тие нема брзо да сфатат дека нивната победа е призрак. Портите се отворени, бројот на членови се приближува кон 40, расте и понатаму. Може да порасне и до илјади. Тоа не е веќе важно. Кабинетот не е повеќе кабинет и неговите претходни функции ги исполнува друго, мало друштво.“ 

Ова е накратко сатирата на Паркинсон. Но тој оди и понатаму. И нуди полушеговита формула за пресметување на Коефициентот на безполезност на кабинетот, создадена од неколку параметри од кои тој го добил тој коефициент. Тој е меѓу 19,9 и 22,4 (децималите го покажуваат реткото присуство, односно тие кои поседеле на седницата и заминале). Значи идеалниот број би бил 20, плус- минус еден до два члена на кабинетот.

Токму сатирата на Паркинсон во 2008 година беше повод тројца научници сериозно да се зафатат со утврдувањето на „идеалниот“ број на членови на кабинетот за тој да работи ефикасно.  Австриските физичари Петер Климек, Рудолф Ханел и Стефан Турнер од Медицинскиот универзитет во Виена во 2008 година решиле да проверат дали правилото на Паркинсон важи и во 21 век, а истовремено да го објаснат механизмот на неговото хипотетичко делување. И во двете работи успеаја – во крајна линија нивниот математички модел одлично се совпаѓа со емпириските податоци.

За почеток тие се зафатиле со статистичка проверка на „Паркинсоновиот закон“.  Од сајтот на CIA ги зеле статистичките податоци, кои се публикуваат секоја година, за бројот на членовите на владите на 197 држави. Големината на владите зависи од држава во држава. На пример Монако тогаш имало влада со пет члена додека Шри Ланка 54 члена. Бројноста на владите физичарите ја споредувале со четири индикатори, оценки, кои секоја година се изготвувале од Програмата за развој на ОН и Светската банка. Тоа се индексот за развој на населението, разработен во почетокот на 90-тите години, и три показатели од Светската банка, политичката стабилност и отсуство на насилство, ефикасноста на управување и отчетноста на државните органи кон населението.

Групирајќи ги земјите според бројот на членови на владите и пресметувајќи ги просечните индекси, австријците ја поставиле зависноста на тие мерки за ефикасноста за работата на владата од нејзината големина. Во сите случаи зависноста на квалитетот на работата од бројноста на владата била обратно пропорционална. Што повеќе министри, толку пониско ниво на развој на државата, стабилност и ефикасност и отчетност.

Повеќе од тоа, просечните вредности кои во некаков степен ги одвојуваат „поефикасните“ од „помалку ефикасните“ земји, законот за корелација секогаш имал пресек токму на бројката од 18 до 20 членови на владата. Уверувајќи се во постоењето „сигнал“ и посебната улога на волшебниот број за големината на владата – 20, физичарите се обиделе да објаснат зошто тоа може да е точно. Нивниот модел е едноставен и не може да претендира на универзалност, но сепак тој одлично се потврдува и ги покажува трагите на квалитетниот премин во работата на владата при нејзина бројност токму од 20 членови.

Според нивниот модел, владата е социјална мрежа, или кажано со математички јазик, граф, чии јазли се токму членовите на владата. Секој министер има неколку „најблиски соработници“, со кои е непосредно поврзан, и други колеги. Како очигледен пример Австријците зборуваат за коалициона партиска влада. Во таков случај најблиските соработници  - тоа се другари од партијата, а сите други се претставници од други политички сили. Според нивниот модел членот на владата со „најблиските соработници“ задолжително ќе го разгледаат секое прашање, а со секој од другите колеги само во мал број случаи. И тука се доаѓа до прашањето на ефикасноста на коалициона влада. Физичарите со повеќе експерименти докажале дека во такви случаи во владата или ќе се постигне консензус или пак ќе се створи постојано малцинство, кое ќе се придржува до мненија различни од мненијата на мнозинството. Веројатноста да се пресмета појавата на малцинство во владата е можна. И токму таа големина физичарите ја прифатиле како мерка за климата внатре во владата. И после многу повторувања на проверка на моделот за разни случаи на соработка меѓу министрите, процесот секогаш водел кон една од двете ситуации – или постигнат консензус или во владата се појавува постојано малцинство. Австријанците дури сметаат дека со повторување на експериментот со различни почетни услови може да се пресмета и веројатноста за појава на „несогласни“. Кај малубројните влади консензус се постигнува речиси секогаш, бидејќи сите министри се блиски соборци и порано или подоцна ја прифаќаат точката на гледање на мнозинството. Но во многубројните влади можна е појава на фракции и разбирливо што повеќе министри толку помала веројатност за консензус. И овде се се врти околу бројката 20.

И така од сатирата на Паркинсон се  дојде до еден едноставен модел, за кој никој не може да каже зошто е толку успешен. Физичарите го потврдија емпиризмот на Паркинсон со експеримент, со математички модел од кој следи дека појавата на 21-от член во владата и други потоа,  ја намалува ефикасноста на работата на владата. Но освен тоа нивниот математички модел го потврдил постоењето на таканаречениот „феномен на Чарлс први“. Во делото на Паркинсон тој пишува дека во ниту една земја нема кабинет со осум членови. Единствен исклучок во историјата, според него, е Чарлс први, кој имал осум членови во Советот на кабинетот. А судбината му била да му биде отсечена главата. Дека ваков феномен постои се потврдува десетици години по книгата на Паркинсон. Во 1991 година, август, во Русија, Државниот комитет за вонредни состојби(ГКЧП) , организатор на пучот против Михаил Горбачов броеше осум членови. По неуспехот, некои од нив се самоубија, некои беа уапсени… 

Мирче Адамчевски

Можеби ќе ве интересира

ЗА (НЕ)ПРИМЕНАТА НА ИЗМЕНИТЕ И ДОПОЛНУВАЊАТА НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИ ОДНОСИ

ЗА (НЕ)ПРИМЕНАТА НА ИЗМЕНИТЕ И ДОПОЛНУВАЊАТА НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИ ОДНОСИ

Кој го организираше терористичкиот акт во Русија?

Кој го организираше терористичкиот акт во Русија?

ИЗМЕНИТЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИТЕ ОДНОСИ И ЗАШТИТАТА НА ДОВЕРИТЕЛИТЕ ИЛИ ДОЛЖНИЦИТЕ ИЛИ СОЦИЈАЛНИТЕ СЛУЧАИ?

ИЗМЕНИТЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИТЕ ОДНОСИ И ЗАШТИТАТА НА ДОВЕРИТЕЛИТЕ ИЛИ ДОЛЖНИЦИТЕ ИЛИ СОЦИЈАЛНИТЕ СЛУЧАИ?