Избори во Турција: Зошто битката за Истанбул е битка за целата земја

Добивај вести на Viber

Истанбул има посебно место во срцето на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган.

Не само што е роден таму, туку и ја започна својата политичка кариера таму во 1970-тите: прво, тој беше шеф на младинскиот огранок на Исламската партија за областа Бејоглу, во која спаѓа и неговата детска населба Касимпаша, работнички крај.

Подоцна се искачи на политичкото скалило на Исламската партија, чиј член беше во тоа време, станувајќи градоначалник на Истанбул, потоа премиер и, на крајот, претседател на Турција.

Тој израснал на улиците на Истанбул, заработувајќи џепарлак продавајќи шишиња вода и ѓевреци на фудбалските терени во Касимпаша и во историскиот кварт Енинону.

„Личноста на Ердоган се поистоветува со Истанбул“, вели Исан Акташ од Катедрата за комуникации на Универзитетот Медипол во Истанбул и раководител на Центарот за политички истражувања Генар, пишува „данас рс“.

„Истанбул е неговиот дом. Губењето на Истанбул од опозицијата на локалните избори во 2019 година беше поразително за него“, додава Акташ, мислејќи на поразот на општинските избори во 2019 година со кои заврши дваесет и петгодишното владеење над градот од страна на партијата на Ердоган АКП и нејзините исламистички претходници.

Човекот кој го собори нескршениот изборен рекорд на Ердоган беше харизматичниот и популарен Екрем Имамоглу, кој ја претставува главната опозициска Републиканска народна партија (ЦХП) и оттогаш го води градот.

Но, сега претседателот Ердоган сака да го врати Истанбул.

Истанбул е „Турција во мало“

Речиси една година по претседателските и парламентарните избори во Турција на кои на претседателот Ердоган му беше доделен трет мандат на власт, земјата повторно излегува на избори на 31 март, овој пат за општински избори низ целата земја.

ЦХП ќе сака да ја задржи контролата врз големите градови, вклучувајќи ги Истанбул, главниот град Анкара и туристичкиот град Анталија, кој успеа да го врати од владејачката АКП во 2019 година.

Во Истанбул, Ердоган практично беше поразен двапати - прво во март, а потоа повторно во јуни 2019 година - откако изборната комисија нареди повторување на изборите врз основа на тврдењата на АКП за нерегуларности.

„Изборните победи во големите градови над владејачката АКП го зајакнаа моралот на опозицијата во 2019 година, давајќи ѝ надеж за победа на претседателските избори“, вели Седа Демиралп, професор по политички науки на Катедрата за меѓународни односи на Универзитетот Исик.

„Иако опозицијата загуби од Ердоган на минатогодишните претседателски избори, сепак постои силна врска меѓу освојувањето на Истанбул и освојувањето на Турција. Ако Имамоглу успее да го задржи Истанбул, опозицијата ќе има големи надежи за претстојните претседателски избори во 2028 година“.

Истанбул нуди значајна можност за водачите да ја обликуваат националната политика на Турција, вели Акташ.

„Кога ја имате поддршката од Истанбул, вие директно станувате актер во националната политика. И глобално исто така“.

Овој мега-град има 16 милиони жители, што е петтина од речиси 85 милиони жители во целата земја.

Нејзиното гласачко тело е разновидно, со различно политичко, етничко, верско и економско потекло, со длабоки корени во различни градови низ Турција.

Истанбул за многумина е „Турција во мало“.

Тоа е, исто така, главниот економски центар на Турција, кој значително придонесува за бруто домашниот производ (БДП) на земјата.

Контролата врз Истанбул значи контрола врз значителен дел од турските економски активности, меѓу кои трговијата, туризмот и финансиите.

Тест за Имамоглу

Иако Ердоган го номинираше Мурат Куруму, неговиот поранешен министер за животна средина и урбанизација, на изборите за градоначалник на Истанбул, широко се верува дека трката ќе биде меѓу Имамоглу и Ердоган.

Имамоглу (53) е поранешен бизнисмен кој се прославил како градоначалник на малку познатиот кварт од средната класа Бејликдузу во Истанбул.

Тој се смета за најголем потенцијален предизвикувач на претседателот Ердоган со децении, бидејќи ниту еден од претходните опозициски кандидати кои се кандидираа против него никогаш не успеа да го победи.

На предизборниот митинг во Бејликдузу на 24 март, Имамоглу им рече на поддржувачите дека е решен да го повтори својот успех против АКП.

„Во 2019 година затворивме едно поглавје, а на 31 март АКП ќе влезе во историјата.

Повторната победа против Ердоган ќе го зајакне политичкиот авторитет на Имамоглу и ќе го отвори патот за неговата кандидатура на следните претседателски избори во 2028 година, според политичките коментатори.

Меѓутоа, Имамоглу сè уште експлицитно не изјавил дека има намера да го стори тоа.

Во интервју за турскиот весник „Кумхуриет“ на 24 март, на прашањето дали официјално ќе се кандидира за претседател во 2028 година, тој рече: „Имам големи соништа за Истанбул, не сонувам за ништо друго, само ги исполнувам“.

„Не би имало смисла да се коментира нешто што ќе се случи само за четири години.

Во неговиот петгодишен мандат вели дека најмногу се гордее со проширувањето на железничкиот систем во градот со кој владееше, како и со отворањето нови зелени површини и подобрувањето на социјалната помош.

Како градоначалник, тој промовираше и проекти за урбан развој со изградба на илјадници нови станбени единици, што вети дека ќе продолжи да го прави.

Страв од земјотреси

Турција речиси шест години се бори со економската криза.

За време на кампањата за локалните избори, ветувањата за економско закрепнување беа клучни за да се добие поддршка, но што се однесува до Истанбул, друг страв го зафати градот: земјотреси.

Сеизмолозите предупредуваат дека катастрофален земјотрес може да го погоди Истанбул во секое време и дека локалните власти мора да ги преземат сите мерки на претпазливост за да ги минимизираат човечките и материјалните загуби.

Повеќе од 53.000 луѓе загинаа во јужна Турција минатата година кога два големи земјотреси го погодија регионот.

Проектите за урбан развој со планови за уривање на стари, дотраени згради и подигнување на замени отпорни на земјотрес се на самиот врв на приоритетите на АКП.

„Мурат Курум е име кое е синоним за урбан развој и има симболично значење“, вели Демиралп, но тоа „можеби сè уште не е доволно за да се обезбеди победа“.

„Мурат Курум е технократ од круговите на АКП и најмногу ќе се поврзува со брендот на партијата наместо со неговиот сопствен бренд - додека во случајот со Имамоглу ситуацијата е сосема спротивна“, додава таа.

Кампањата на Ердоган

Претседателот Ердоган заедно со водечките министри активно води кампања за локалните избори со посебен фокус на Истанбул.

Обраќајќи им се на стотици илјади поддржувачи собрани во Истанбул на 24 март, тој рече: „Истанбул ќе му се врати на вистинскиот сопственик“.

Тој ги повика поддржувачите да „работат дење и ноќе за да обезбедат победа“ во овој град.

„На 31 март ќе ја отвориме вратата за нова ера.

„Каде и да одам низ земјата, им велам на сите да им се јават на своите роднини во Истанбул и да ги убедат да гласаат за АКП“, им рече тој на навивачката толпа.

Ердоган (71) претходно изјави дека ова ќе бидат „неговите последни избори“: тој моментално го отслужува својот трет мандат како претседател и не може повторно да се кандидира по 2028 година.

Но, тој се уште не избрал наследник.

„Многу е тешко да се издвои друг можен лидер на АКП“, вели Акташ.

„Ердоган е многу харизматичен, многу силен лидер. Кога на анкетите ги прашуваме луѓето кого би сакале да го видат како замена за Ердоган, никој не ни паѓа на памет. Ова е проблем за партијата“.

Но, критичарите на претседателот не се убедени дека ова би можело да бидат негови последни избори, бидејќи веруваат дека Ердоган би можел да ја искористи изборната победа во Истанбул за да ја консолидира власта и на национално и на локално ниво.

И да го искористи за уставни измени кои ќе му овозможат уште еден претседателски мандат.

Поделена опозиција

Во споредба со претходните избори, Ердоган има предност: опозицијата повеќе не е обединета.

Анкетите покажуваат дека ќе биде многу тесна трка во Истанбул.

Според една неодамнешна анкета, Имамоглу имал 38,2 отсто од луѓето кои имале намера да гласаат за него, наспроти 32,2 отсто за Мурат Курум од АКП, според новинската агенција Конда.

Победата на Имамоглу во 2019 година беше главно обезбедена со поддршката на коалицијата од шест партии - националисти, секуларисти, либерали, конзервативци, исламисти и, најважно, Курдите.

Истанбул има многу големо курдско население.

Но, опозициската алијанса се распадна по неговиот пораз на претседателските избори во 2023 година и опозициските партии, меѓу кои и прокурдската партија ДЕМ, која има силна и лојална гласачка база во Истанбул, номинираа свои кандидати за учество на општинските избори во Истанбул.

Ниту еден од другите опозициски кандидати нема шанси да освои доволно гласови за да победи на изборите во Истанбул, но тие сепак би можеле да им наштетат на шансите за победа на Имамоглу.

Но, клучен пресврт што може да работи во корист на Имамоглу е одлуката на исламистичката Нова Партија на благосостојба да има свој кандидат во Истанбул наместо да ја поддржи АКП, како што тоа го направи на последните претседателски избори.

Имамоглу ќе има корист од нивната одлука да одбијат да застанат на страната на кандидатот на Ердоган во Истанбул.

Во Истанбул, на Имамоглу и Курум не само што ќе им требаат гласовите на нивните лојални поддржувачи, туку и на двајцата ќе треба да ги придобијат гласачите од другите партии за да обезбедат победа.

Извор: данас.рс

ФОТО: EPA-EFE/ERDEM SAHIN