За приказната не е потребен наслов: Извини Тамара!
Објавено во: Стил 12 Февруари, 2015
На социјалните мрежи наидовме на приказна која никој не остава рамнодушен и која поттикнува размислувања за многу битни прашања поврзани со секојдневието на македонските граѓани. Не беше потребна преработка на текстот бидејќи сам по себе кажува СЕ!
Извини Детуле
И тогаш беше 11 февруари. Помина речиси деценија, ама секоја година одново и одново можам да го видам сивилото и да ги слушнам врисоците на тој февруарски ден. Се обидувам (а не успевам) да ја гледам оддалеку приказната на Тамара затоа што не можам да да разберам. Ни тогаш на 11 февруари, ни денес, ни вчера… не сакам, не можам, не смеам да кажам „знам, разбирам…“. Ниту себеси ниту некому посакувам да разбере како е да си во кожата на мајката на Тамара и во кожата на онаа мајка што го изгуби детето пред многу години на овој ден. Не се исти приказните. Ниту една приказна, особено оние тажните, не се исти. Но се поврзани со најтешките нишки што може да ги исплете животот. Приказната на Д (како секое Детуле кое не успеа да стане човек) почна среќно. Првото дете од новата генерација во семејството. Среќата траеше околу една година. Д се обиде да оди, но никогаш не протрча. Д се обиде да зборува, но никогаш не кажа „ме боли“. По една година болеста се надвисна над семејството. На почетокот, надежта постоеше. М (како која било Мајка што загубила чедо) стана пола човек. Поцрне, буквално. Така поцрнета, преполовена, М секој ден на раце го носеше Д од ординација во ординација, од шалтер до шалтер. Ѝ велеа „има надеж, мајка, ќе биде тешко до петнаесетата година, а потоа Д ќе живее нормален живот“. Прва операција – М помина 240 часа на столица затоа што болницата немаше да ѝ даде кревет, а на детското креветче над кое бдееше не можеше ни глава да потпре. Едните рекоа „неуспешна операција, толку можевме, носете го детулево во странство“. Другите рекоа „не може да го носите во странство кога ние имаме лекари за тоа“. Втора операција, пак неуспешна и пак истите приказни. По третата неуспешна операција лекарите кренаа раце. Институциите кренаа раце. Само М остана да бдее како сенка, борејќи се за секој здив на Д. Во четвртата година речиси сите се откажаа од надежта. Само М веруваше во милоста на Бога (оти, зарем е можно да не му помогне на тоа невино мало детуле). Јас, пак, верував во здравствениот системот (оти, нели, рекоа се лекува се до „нормалност“). Одамна ми е криво што ја поттикнував надежта на М. Во еден момент престанавме да зборуваме за проблемот. Ѝ рекоа да се подготви, да ги брои деновите. Знам дека М ниту еден ден од единаесетте години на Д не броеше, само се бореше. На 11 февруари Д реши дека веќе не може да се бори со своето кревко телце. Не го спомнувајте напразно зборот „ужас“. Само ужас е доволно близок опис до несфатливиот чин – смрт на дете. Засекогаш ми се врежани в глава морничавите врисоци, лелекот на М. Трчаше како споулавена низ собите, ги собираше алиштата на Д и ги пакуваше „да не ѝ е ладно… ова за секој ден… ова за свечени прилики… ова фустанче ти ѝ го купи за третиот роденден… ова за осмиот…“. Повторуваше како хипнотизирана „нема чизми… купете ѝ чизми… секогаш ѝ студи на нозете… купете ѝ чизми“. Со часови лутавме со маж ми низ градот барајќи чизми за Д. Беше недела, пусто. Најдовме чизми, одвај ѝ ги облековме на Д. Ужас! Д никогаш не доби шанса да порасне. М никогаш не се врати во човечки облик, остана да постои како човек-сенка. Ние обичните луѓе ги влечеме и не ги забележуваме сенките. Луѓето-сенки постојат само поради сенката. Сенката некогаш е бледа, некогаш е изразена, некогаш издолжена, деформирана, некогаш незабележлива. Тивко го влечка човекот оти ако го остави телото ќе се згрчи и ќе престане да постои. Ако воопшто и вака постои. М со години ја подготвуваа за ужасниот ден. Не постои ниту една подготовка која овозможува полесно прифаќање на смртта на чедото. Кога ќе помислам дека почнала да живее, М ќе ме стаписа со коментар од типот „Дојдете да пиеме кафе, денес Д ќе беше матурантка“. Мајка ѝ на Тамара никој не ја подготвуваше за ужасниот ден. Напротив, сите ја подготвуваа да се соочи со најсреќниот ден кога ќе престане голготата, кога нејзиното дете ќе се исправи пред неа со сета своја детска прекраснотија. Мајка ѝ на Тамара се подготвуваше за деновите кога нејзиното чедо конечно по сите години болка ќе почне да живее обичен, нормален, посакуван, мирен живот. Мајка ѝ на Тамара се подготвуваше за бескрајна среќа, а се соочи со бескрајниот ужас. Немојте ни да се обидете да замислите како изгледа да се биде мајка без чедото. Мајка со празнина под срцето. Празнина во која секој ден ќе се собираат спомени кои не постојат и ќе создаваат илузија дека светот не се променил, дека чедото е тука, расте, среќно е… Ниту една мајка никогаш нема да успее да ја пополни таа празнина. Сите наши зборови, утехи… не можат да ја зацелат празнината. Во неа живее единствено ужасот.
„Извини“ Тодоров
…Ама не доаѓај веќе на работа. Јас, ние илјадници ти дадовме отказ пред три дена затоа што не беше доволно доблесен сам да си дадеш отказ, сам да излезеш од ужасот. Не знам кој збор да го употребам освен дека сум бескрајно разочарана од човекот Тодоров. Замисли, јас сум една од ретката која не е од твоите полтрони, а која мислеше дека си еден од ретките интелигентни кои владеат со државава. Замисли, јас не ти се потсмевав за реформите затоа што здравството е огромна рана на која прво треба време да ѝ се исчисти мртвото месо, а потоа и време да зарасне и зацели. Замисли, јас не ти се потсмевав за „мој термин“ затоа што решив да ти дадам време да станеме сите посовесни. Замисли, јас не ти се потсмевав што ги ловиш докторите со цигара в уста во ноќна смена затоа што мислев дека ако јас не треба да пушам во кафана, не треба ни тие да пушат во болница. Замисли, сето тоа го припишував на твојата интелигенција и темперамент, на невештите обиди да внесеш ред во едно чудовиште разјадено и од внатре и од надвор. Добро, признавам, не можев да не се насмем на твојот обид да симулираш операција, ама и за тоа ти наоѓав оправдување – љубопитен е. Замисли, не ти се потсмевав што како министер за здравство одиш на преговори со наставниците затоа што мислев дека немаш избор покрај целата збирштина глуперди околу тебе. Замисли, мислев дека си паметно, градско, културно дете. Затоа и не очекував да се однесуваш како она сељачиштено од твојата партија кое мува не го полази кога му се удавија десетици луѓе. Затоа очекував да бидеш човек. Еве, сѐ уште очекувам. Излези пред јавноста и дај си оставка, без трошка премислување, ако имаш трошка совест и морал. Не треба многу да објаснуваш. „Си давам неотповиклива оставка на функцијата министер. Направив сѐ што беше во моја моќ, но смртта на едно дете никогаш нема да ми даде мир. Нема да им го вратам детето на родителите, но ним и на сите други сакам да им дадам трошка надеж во човекот и во системот што го градиме ние, луѓето.“. Толку треба да кажеш. Можеш истово да го кажеш, ти ги пренесувам авторските права на изјавава. Замисли да можеш ова да го направиш. Замисли да не си политичар, функционер, министер туку да си Човек. Замисли да можеш да нѐ треснеш сите по глава со ваквата изјава и да станеш херој во нашите очи. Замисли да си толку силен и да излезеш од тињата која ја создавате со години. Замисли колку полесно ќе заспиваш ноќе. Замисли да не учествуваш повеќе во убиството на мали деца. Замисли да ги сакаш барем малку сите други деца како што ги сакаш сопствените. Замисли твоите деца да се горди на тебе. Замисли да ти простат родителите на Тамара. Замисли сите да ти простиме.
Извини Тамара
Извини Тамара, што твојата несреќа беше повод да го напишам текстов. Извини Тамара, што не бевме доволно луѓе да ти дозволиме да пораснеш. Извини Тамара, што не создадовме систем кој нема да го проголта твојот живот. Извини Тамара, што не бевме доволно силни да ги ја излечиме болеста што веќе девет години го јаде организмот на оваа државичка. Извини Тамара, што ги потрошивме парите на билборди за штитење на неродените деца наместо за лекови за родените деца. Извини Тамара, што не излеговме заедно со твоите родители на улиците да врескаме силно додека не побегнат вошките размножени низ системот. Извини Тамара, што дозволивме да градат рингишпил, а да нема деца што ќе се возат на него. Извини Тамара, што наместо на лекување и операции за живите деца, парите ги потрошивме за бронза за мртви идоли. Извини Тамара, што не успеавме од твојата прекрасна насмевка и сјајни очиња да научиме како да бидеме луѓе. Извини Тамара, што направивме вест од тебе кога си замина од овој свет наместо кога дојде на овој свет. Извини Тамара, што не бевме доволно силни родители со раце да им ги искорнеме срцата од градите на социопатите што ги избравме да не водат. Извини Тамара, што дозволивме твоите родители до крајот на животот да палат свеќи и да живеат со грди, празни спомени. Извини Тамара, што ти кажавме приказни за страшните змејови, но не те научивме како да се бориш со нив. Извини Тамара, што сме ѓубриња затворени во сопствените школки за да се заштитиме од туѓата болка. Извини Тамара… Се надевам сега твоите прекрасни очиња се капки во некое море што весело си поигруваат со делфините. Знам дека веќе ништо не те боли затоа што тие прекрасни делфини имаат повеќе ум, повеќе љубов и повеќе емпатија од нас, цицачите на туѓата среќа.
