НОВА ЕПОХА ЗА ТУРЦИЈА: Еве колку власт и моќ сега има Ердоган

Добивај вести на Viber

Со години наназад, Реџеп Таип Ердоган работи на наметнување на претседателски систем. Со успех. Сега тој е и претседател и премиер. И може да остане на чело на Турција до 2033 година. Џенет-Ангела Цвинк објаснува во анализа за бугарски Deutsche Welle со колку реална власт располага Ердоган сега. 

Во април 2017 во Турција се одржа референдум на кој турските граѓани го одобрија воведувањето на саканиот претседателски систем од Ердоган . По одржаните оваа недела (24.06.) претседателски и парламентарни избори транзицијата кон овој систем веќе е завршена. Едно е јасно: Ердоган има поголема моќ од било кога. Еве што вели таа: 

Претседател и премиер 

Функцијата на премиерот ќе биде отстранета. Отсега натаму шеф на извршната власт ќе биде шефот на државата, кој според досегашниот устав имаше повеќе репрезентативни функции. Во иднина претседателот сам ќе го објавува назначувањето и отпуштањата на сите високи државни чиновници, како и на потпретседателите и министрите, чиј број ќе се утврдува од него. Парламентот нема да го има зборот. Членовите на кабинетот немаат право да бидат пратеници.

Управување со декрети

 Претседателот ќе може да издава декрети со силата на закони во сферата на извршната власт. Тие ќе влезат во сила по објавувањето во Службен весник. Одобрувањето на парламентот нема да биде потребно. Штом сепак се гласа закон во соодветната област на извршната власт, релевантните декрети веќе нема да важат. Претседателските декрети не смеат да ги ограничуваат уставните права и не се однесуваат на веќе легално изгласани правила. Само парламентот може да воведува закони - со исклучок на законот за нацрт.

Претседател и парламентарно мнозинство 

Пред реформата, претседателот беше должен да ја почитува политичката неутралност. Отсега натаму ќе биде поинаку: тој може да го задржи партиското членство. На овој начин, претседателот е претседател на најголемата парламентарна партија застапувана и како лидер на мнозинството може да го контролира парламентот. Всушност, Ердоган се врати во претседателската функција на неговата партија-Партија на правдата и развојот (АКП) во мај 2017 година. 

Двојни избори 

Како и минатата недела, Турција одсега ќе одржува двократно гласање - и на претседателските и на парламентарните избори со петгодишен мандат. Двојните избори ја зголемуваат веројатноста партијата на соодветниот претседател да има мнозинство во парламентот. Тековните избори првично беа планирани за ноември 2019 година, но Ердоган претпочиташе да ги одржи порано. 

Два и повеќе мандати 

Во принцип, претседателот може да биде избран само за два петгодишни мандата. Сепак, владејачката АКП ја остава отворена задната врата. Ако парламентот одлучи за предвремени избори за време на вториот мандат на претседателот, тогаш претседателот може повторно да се кандидира. Покрај тоа, во новиот претседателски систем, пребројувањето на мандатите започнува повторно. Ова значи дека по неговата сегашна победа, Ердоган влезе во својот "прв" претседателски мандат. Сосема теоретски, тој може да остане на власт до 2033 година.

Помалку права за парламентот

Пратениците го губат правото да ги отстранат министрите од власта. Парламентот може да упатува писмени барања само до потпретседателите и министрите, но не и до претседателот. Пратениците имаат право во иднина да бараат интерпелација не само за предавство, но и за секаков вид криминал. Сепак, пречките за него се премногу високи. За предавањето на соодветната истрага за правда се бара парламентарно мнозинство од две третини. 

Минимални шанси за малите партии

Остро оспоруваната десетпроцентна бариера при парламентарни избори, која штети првенствено на прокурдска партија, останува во сила. 

Ограничување на независноста на судството

Со реформите, претседателот добива поголем авторитет над правдата. По усвојувањето на уставните реформи важи следново правило: државниот шеф номинира шест од 13-те членови на Високиот совет на судии и обвинители. Овој совет е одговорен за номинирање на судии и обвинители. Другите членови на советот ги избира парламентот, каде што претседателот е лидер на парламентарното мнозинство. При претходниот систем правниците сами одредуваа мнозинството членови на Високиот совет на судии и обвинители. Впрочем, тогаш неговите членови беа 22. Има и уште една промена во судството: воените судови во Турција веќе се затворени.

Така, Турција влегува во една сосема нова ера во која предмет на демократските права и слободи продолжува да исчезнува, ја завршува анализата Џенет-Ангела Цвинк.