„ЖИВЕЕМЕ ВО ЕРА НА ТЕХНОФЕУДАЛИЗАМ, НИЕ СМЕ ОБИЧНИ КМЕТОВИ НА ТЕХНОЛОШКИТЕ ГИГАНТИ“ - Јанис Варуфакис напиша нова книга, еве кои му се плановите

Добивај вести на Viber

Поранешниот грчки министер за финансии стана левичарска – и не само левичарска – суперѕвезда во 2015 година, кога се обиде да ја одбрани задолжената Грција од нејзините германски кредитори. По неуспешната кампања за место во Европскиот парламент во 2019 година, тој планира повторно да се кандидира овој јуни. Овој пат противник не му е ниту Берлин, ниту банките. Тој ги обвинува технолошките компании дека ја нарушуваат економијата додека ги свртуваат луѓето едни против други. Тоа се нарекува технофеудализам.

Во својата седумнаесетта книга „Технофеудализам“, напишана како писмо до неговиот „технолошки љубопитен татко“, Варуфакис ја опишува еволуцијата на капитализмот од рекламниот бум од 1960-тите, преку Волстрит во 1980-тите и светската економска криза од 2008 година, завршувајќи со најновата криза - пандемијата. Главната теза што ја застапува е дека Apple, Facebook и Amazon толку ја промениле глобалната економија што сега наликува на средновековниот феудален систем на Европа. Технолошките гиганти се господари, додека сите други се кмет, кои работат на земјата за неколку парички за возврат.

Како што киријата го движи феудализмот, така профитот го движи капитализмот. Во последните децении напредувавме кон нов систем, кој има многу карактеристики на феудализмот и е чекор понапред од капитализмот. И во тој модерен, „супер-дупер“ капитализам, капиталот е на облакот и во алгоритми. Така се појавија нови, дигитални феуди како Amazon.com или Airbnb, каде главниот начин на извлекување богатство не доаѓа во вид на профит, туку - буквално - изнајмување. Ако произведувате апликација, Apple може да задржи 30 отсто од вашиот профит, преку провизија, што е еквивалент на рентата за земјиште што феудалот ја добива од неговите вазали. Секој пат кога објавувате нешто на Network X, порано Твитер, во суштина го „фармите“ имотот на Илон Маск како средновековен селанец. Маск не ви плаќа за да твитате, а вашата „бесплатна работна сила“ го плаќа, во извесна смисла, со зголемување на вредноста на неговата компанија. Колку повеќе активни корисници, толку повеќе луѓе може да им прикажува реклами или да им продава претплати.

„Облачни кметови“

Фејсбук е класичен облак, чиј капитал е во „облакот“ што е привлечен за луѓето кои сакаат да комуницираат меѓу себе - да најдат пријатели, да објавуваат свои ставови за нешто или вести за нивното куче или мачка. Значи, вие сте вовлечени во овој феуд, а потоа следниот чекор за Закерберг беше да ги привлече огласувачите во истиот феуд за да им го продаде вниманието на корисниците. Огласувачот, на почетокот, се чувствува одлично затоа што продажбата се зголемува, а потоа наеднаш, ќе открие дека е омаловажена и мора да плати „кирија“ (реклами, на пример, за клиентите да го најдат неговиот производ).

Технофеудализмот влијае на три групи луѓе. Претставник на првата група, која Варуфакис ја нарекува „вазални капиталисти“, на пример, е компанија која произведува електрични велосипеди кои се продаваат на Alibaba или Amazon. Најголем дел од профитот на компанијата го зема Џеф Безос во форма на изнајмување облак. Втората група, „облак пролетери“ се, повторно за пример, работници во магацините на Амазон контролирани со алгоритми.

А третиот сме ние, обичните луѓе, „облачните кметови“, а Варуфакис објаснува дека паралелата со кметовите лежи во тоа што ние доброволно обезбедуваме бесплатна работна сила, без разлика дали уживаме во тоа или не. Секој пат кога објавувате видео на TikTok, на Facebook, на Instagram, придонесувате за капиталот на овие компании, директно со нешто што го правиме (пишуваме-бои-снимаме) или со самото ваше постоење на тие мрежи. Но, ние сме повеќе од кметови, ние сме кметови кои произведуваат капитал. А тоа никогаш не се случило во историјата на светот.

Овој техно-капитализам е многу поопасен од „обичен“

Според Варуфакис, овој техно-капитализам е многу поопасен од „обичен“, пред се од макроекономска перспектива. Според неговите пресметки, меѓу 35 и 40 отсто од БДП произлегува од „кружниот тек на профитот“, што значи дека во економијата остануваат помалку пари. Инвестициите се ниски, а тоа значи помалку добри, квалитетни работни места во останатиот дел од економијата.

Друга причина е тоа што облак капиталот е дизајниран да се репродуцира преку нашето внимание и нашата бесплатна работна сила. И платформите открија дека трошиме повеќе време на производство на овој капитал за неговите сопственици ако сме лути. Значи, се подготвуваат алгоритми да ни ги „трујат“ разговорите на социјалните мрежи.

„Консензусот е многу лош за облак капиталот“, предупредува Варуфакис.

„Затоа техно-феудалистите сакаат луѓето да се лутат и да се караат меѓу себе.

Како што вели тој, како професор го забележал овој ефект врз децата на универзитетите во Британија, Австралија, Грција и Америка. „Денешните студенти имаат паничен страв од отворени разговори лице в лице. Тие не сакаат да им се презентираат никакви предизвикувачки идеи на часовите и се подготвени да одат толку далеку во одбраната на нивниот безбеден простор што бараат оние што ќе кажат нешто што ги вознемирува да бидат исфрлени од факултет. Но, дајте им телефон и тие ќе станат токсични и вербално убиствени“.

Брзо дејствување

Варуфакис смета дека мора да се преземе акција што е можно поскоро, за последиците од технофеудализмот да не бидат фатални за нашето општество. Во економска смисла, тој предлага воведување облак данок, според кој, на пример, Амазон би плаќал пет проценти од секоја трансакција што се случила на нејзината платформа. Исто така, неопходно е да се воведе можност за поседување дигитален идентитет како поединец, што значи дека Google или Facebook нема да бидат гарант за тоа кои сме ние на Интернет.

Имањето дигитален идентитет издаден од државата многу ќе помогне во враќањето на правата за податоци, бидејќи во моментов не ги поседуваме нашите податоци. Трето, и не помалку важно, е интероперабилноста на социјалните мрежи (што и да објавите на една од платформите, тоа би било видливо на сите мрежи каде што имате профили).

Интероперабилноста е еден од предлозите во новиот Закон за дигитални пазари на ЕУ, но Варуфакис се грижи дека никој всушност не работи на ова, бидејќи сите се во џебовите на големите техно-феудалци. Тој - не многу охрабрувачки - вели дека нема поим како тоа може да се промени, но затоа, спротивно на неговиот дух и желба, се уште е во политиката, бидејќи политиката нема алтернатива.