Како Кина го турка доларот - глобалната улога на јуанот станува сè посилна

Добивај вести на Viber

Кина спроведува речиси една третина од својата трговија од 6,2 трилиони долари во јуани, а не во долари - во споредба со 20 проценти во 2022 година. Дали Кинезите ќе успеат да го „турнат“ доларот и да ја намалат својата зависност од американската валута?

Напорот на Кина да ја намали својата зависност од американскиот долар се кристализираше за време на глобалната финансиска криза од 2008-2009 година.

Алармирана од агресивното печатење пари од страна на Федералните резерви на САД, кое ја загрози вредноста на 1,9 трилиони долари странски средства на Пекинг, Народната банка на Кина (PBOC) започна пилот-програма во јули 2009 година за да ја „реши“ прекуграничната трговија во јуани, или ренминби.

Пилот-програмата беше почеток на 16-годишна кампања во која јуанот сега сочинува 30 проценти од 6,2 трилиони долари од глобалната трговија со стоки во Кина, изјави заменик-гувернерот на централната банка на Кина, Џоу Хексин, на економскиот самит во јуни, пишува Дојчевеле.

Ако се вклучат сите прекугранични плаќања - вклучувајќи купување обврзници и странски инвестиции - уделот на јуанот се зголемува на 53 проценти, надминувајќи ја трговијата на Кина деноминирана во долари за прв пат во 2023 година.

Јуанот накратко го престигна еврото минатата година како втора најкористена валута во глобалните трговски трансакции. Уделот на кинеската валута во глобалните девизни резерви, исто така, достигна рекордно високо ниво во вториот квартал од оваа година, од 2,4 проценти, соопшти Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) во октомври.

Глобалната улога на јуанот станува сè посилна - но со ограничувања

Додека земјите од БРИКС неодамна истражуваа алтернативи на доларот, вклучително и предлози за воспоставување заедничка валута, Кина зазеде попрагматичен курс, постепено градејќи ја улогата на јуанот во глобалната трговија, а воедно одржувајќи контрола врз валутните трансакции.

„Кина сака јуанот да се интернационализира како валута за трговија - за реалната економија. Помалку е заинтересирана јуанот да стане финансиска валута“, изјави за ДВ Мигел Отеро-Иглесијас, виш соработник во Кралскиот институт Елкано во Мадрид.

Ако Пекинг дозволи јуанот да се користи на глобалните финансиски пазари за капитални текови, инвестиции и финансиски инструменти, како и за трговија, тоа би ја намалило контролата на Кинеската комунистичка партија врз домашниот кредитен систем, рече Отеро-Иглесијас.

„Пекинг верува дека финансиите мора да бидат слуга, а не господар, на реалната економија.“

Медиумите често го прикажуваат неодамнешниот пораст на јуанот како директен предизвик за доминацијата на доларот, кој е глобална резервна валута речиси 80 години и сè уште се користи во над 58 проценти од меѓународните трансакции и девизните резерви.

Но, Ден Ванг, директор за Кина во консултантската компанија за политички ризик „Евразија Груп“, верува дека вистинската слика е малку попригушена.

„Пекинг никогаш не го нарекол тоа дедоларизација“, вели Ванг за ДВ. „Поточен опис на намерите на Кина е регионализација на јуанот [кон глобалниот Југ]“.

Во текот на изминатите три години, Кина го искористи своето огромно економско влијание и геополитичките последици од војната во Украина за да обезбеди поволни договори за енергија и стоки - вклучително и големи попусти од Русија - при што растечкиот дел од таа трговија се склучува во јуани.

„Со текот на времето, особено кога Кина има преговарачка моќ, би можела да бара уште поголем дел [од трговијата со јуани]. Тоа е она што кинеските државни претпријатија веќе го прават со странските добавувачи на стоки“, објаснува Ванг.

Клучната улога на јуанот во финансирањето на долгот

Вториот столб на напорите на Пекинг да го поттикне користењето на јуанот е странското кредитирање, кое ја „вградува“ кинеската валута во структурите на долгот на земјите во развој.

Излезните инвестиции на кинеските банки во јуани - кредити, депозити и обврзници - се зголемија четири пати на 480 милијарди долари за пет години, според „Фајненшл тајмс“, додавајќи на 1 трилион долари кинеско кредитирање преку кинеската иницијатива „Еден појас, еден пат“ (BRI).

Со каматни стапки на јуанот од 200 до 300 базични поени под доларот, „Фајненшл тајмс“ забележува дека Кенија, Ангола и Етиопија ги „конвертираа“ своите стари долгови во долари во јуани оваа година, додека Индонезија, Словенија и Казахстан сега издаваат обврзници во кинеската валута.

Покрај трговијата и кредитирањето, Пекинг изгради трета линија на одбрана: посебна финансиска архитектура која може да работи независно од системите доминирани од доларот. Во неговото јадро е CIPS, кинескиот систем за прекугранични меѓубанкарски плаќања, кој нуди алтернатива на SWIFT за меѓународни трансакции.

Клириншки куќи за јуани се отворија во големи финансиски центри како што се Сингапур, Лондон и Франкфурт. Народната банка на Кина, исто така, пилотира дигитален јуан, дигитална валута на централната банка (CBDC). Со проширен пристап во повеќе од 20 земји, дигиталниот јуан треба дополнително да ги поедностави прекуграничните плаќања и да ја намали зависноста од западните банки.

„Ова би можел да биде уште еден канал преку кој Кина ја интернационализира својата валута, со тоа што ќе биде пионер во авангардата на дигиталните

Пекинг ќе одржува строга контрола врз јуанот

За разлика од западните валути, јуанот останува строго контролиран од Пекинг и не може слободно да се разменува за други валути без владин надзор.

Кинескиот домашен кредитен систем сè уште е во голема мера управуван од државни банки, кои се политички контролирани. Пекинг е претпазлив дека дозволувањето неограничен проток на пари во и надвор од земјата би можело да ја изложи валутата на шпекулативни напади и други странски влијанија. Затоа, целосната конвертибилност засега е надвор од прашање.

„Пекинг нема да има либерален пристап“, нагласува Отеро-Иглесијас. „Интернационализацијата на јуанот би ја следела логиката на команда и контрола на Кинеската комунистичка партија“.

Но, без целосна конвертибилност, јуанот веројатно нема да стане доминантна финансиска валута за глобални инвестиции или резерви. Претпазливата стратегија на Пекинг би можела да го ограничи обемот на експанзија на јуанот.

Напорите за проширување на трговијата базирана на јуан се соочуваат и со пречки од сопствените економски нерамнотежи на Кина. Домашната побарувачка слабее, а приватните потрошувачи и компаниите трошат помалку, делумно поради влошувањето на пазарот на домување и последователниот пад.

Кинеските фабрики произведуваат повеќе отколку што ѝ е потребно на земјата, па затоа Пекинг мораше повеќе да се потпира на извозот за да ја поттикне својата економија. Без постојана странска побарувачка, последиците од царинската војна на американскиот претседател Доналд Трамп би можеле да го запрат растот на трговијата базирана на јуанот.

„Растот мора да дојде од странство“, вели Ванг од групацијата „Евразија“. „Тоа значи дека глобалната трговија сега е уште поважна за Кина.“

И ако Кина бара повеќе бизнис во својата валута, трговските партнери мора да бидат подготвени да го прифатат тоа, што аналитичарите велат дека ќе бара поголема доверба, транспарентни институции и посилна економија.

Фото: EPA - MARK R. CRISTINO