Без инвестиции нема добра економија

Добивај вести на Viber

Кога пред 70 години заврши Втората светска војна, голем дел од светот - вклучувајќи ги и индустријализираните Европа и Јапонија - е оставен геополитички поделен и оптоварен со тешки државни долгови, а многу од големите економии се урнати. Се очекуваше долг период на ограничена меѓународна соработка, бавен раст, високи нивоа на невработеност и крајни лишувања од резултат на ограничениот капацитет на земјите да финансираат големи инвестициски потреби. Но не е тоа што всушност се случи, коментира Мајкл Спенс * за онлајн изданието project-syndicate.org.

Наместо тоа светските лидери прифатија подолг рок. Тие сфатија дека изгледите за намалување на државните долгови зависат од номиналниот економски раст, а изгледите за економски раст, да не зборуваме за подолг мир, зависат од светското закрепнување. Затоа тие користеа, и дури ги зголемија, инвестиционите салда, додека во исто време се отворија за меѓународна трговија, за да помогнат во обновување на побарувачката. САД, која се покажа со значителен јавен долг, но со малку изгубени средства, природно ја усвои улогата на лидер во овој процес.

Два момента од повоеното економско заздравување се особено впечатливи. Прво, земјите не го прифатија државниот долг како обврзувачка константа, а наместо тоа се навалија за инвестирање и потенцијален раст. Второ, тие соработува на неколку фронта, а земјите со најсилни салда ги зацврстија инвестициите на други места, привлекувајќи приватни инвестиции. Почетокот на Студената војна можеби го охрабри овој пристап. Во секој случај ниедна земја не се соочи сама.

Денешната светска економија неверојатно многу личи со повоениот период: високата невработеност, високите и зголемувачки нивоа на долгови и светскиот недостиг на агрегатната побарувачка го ограничуваат растот и генерираат дефлационни ризици. И сега, како и тогаш, нивото и количеството на инвестиции се систематски несоодветни, а јавните трошоци за материјален и нематеријален капитал, критичен фактор во долгорочниот раст, доста под оптималното ниво од некое време наваму.

Се разбира, соочени сме и со нови предизвици. Динамиката на распределбата на приходот се преориентира негативно во последните децении, а ја попречува постигнувањето на консензус за економската политика. Стареење на населението, резултат од зголемениот животен век и намалената стапка на наталитет, исто така вршат притисок врз јавните финансии.

Сепак елементите на една ефективна стратегија за стимулирање на економскиот раст и вработувањето се слични: достапните сметководствени салда (државни и приватни) треба да се користат за генерирање на дополнително веб пребарување и промовирање на јавните инвестиции, дури тоа да доведе до поголема потпора. Едно од последните истражувања на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) тврди дека вишокот капацитет на владите веројатно ќе имаат корист од значителни краткорочни мултипликатори. Уште поважно, сепак, е дека фокусот на инвестициите ќе ги подобри изгледите за долгорочен одржлив раст, кој ќе им овозможи на владите и домаќинствата да се стремат кон одговорно намалување на задолженоста.

Како пред 70 години, така и денес меѓународната соработка е критична за постигнување на успех. Бидејќи сметките (јавни, квази-јавни и приватни), со капацитет за инвестирање не се рамномерно распоредени во светот, потребни се насочени глобални напори, кои ја вклучуваат важната улога на мултилатералните финансиски институции, за да бидат расчистени затнатите посреднички канали.

Има изобилство од стимули за соработка, кои земјите можат да ги користат преку трговијата, финансиите, паричните политики, набавки во јавниот сектор, даночните политики и други. На крајот, имајќи предвид поврзувањето, кое ги карактеризира денешните глобализирани финансиски и економски системи, целосна наплата на кое и да е место е речиси невозможно без сеопфатна реконструкција на речиси сите места.

А сепак, во поголемиот дел, ограничената соработка е патот кој светот го избра во последниве години, а земјите веруваат дека тие не само што треба да се грижат сами за себе, но и дека долговите им наметнуваат тежок притисок врз инвестициите кои генерираат раст. Во отсуство на енергична меѓународна програма за реинвестирање, монетарната политика се користи за поддршка на растот. Но, таа обично се фокусира на локалната наплата. А иако неконвенционалните мерки ја намалуваат финансиската нестабилност, нивната ефикасност во борбата со широкиот дефлационен притисок или во обновата на растот останува дискутабилна.

Во меѓувреме на штедачите им се угнетувани, цените на активата дисторзираат, а стимулациите за одржување или дури зголемување на потпора се зголемуваат. Конкурентните девалвации, дури и да не се објавени цели на законодавците, стануваат се повеќе примамливи, иако не се реши проблемот со агрегатната побарувачка.

Тврдењето не е дека ненадејната "нормализација" на монетарната политика е добра идеја. Но, ако се преземат големи инвестиции и програми за реформи како дополнување на неконвенционалните мерки на монетарната политика, економијата може да помине кон одржлив економски раст.

Иако се очигледни предностите, сличен координиран меѓународен пристап останува тешка задача. Иако се водат преговори за трговски и инвестициски договори, во поголемиот дел тие се регионални. Во меѓувреме мултилатералните трговски систем се расцепуваат на мали парчиња заедно со консензус,кој го создаде.

Имајќи предвид поврзаноста и меѓузависноста кои ја карактеризираат денешната светска економија, неподготвеност за соработка тешко може да се разбере. Еден од проблемите изгледа се нивните услови, бидејќи земјите не сакаат да се вклучат со дополнителни фискални и структурни реформи. Ова е особено очигледно за Европа, каде со некое право се тврди дека без такви реформи растот ќе остане анемичен, поддржувајќи или дури Подигнување на фискалните ограничувања.

Но ако условите се толку важни, зошто тие не ја запреа соработката пред 70 години? Можеби идејата дека сериозно оштетеите економии со ограничени можности за независна наплата ќе ја игнорираат можноста, која меѓународната соработка ја нуди, била неправдоподобна. Можеби таа сеуште е таква. Ако ова е точно, создавањето на таква можност денес може да промени стимуланси, да ги активира потребните дополнителни реформи и да ја изведе светската економија по патот на стабилно долгорочно закрепнување.

* Мајкл Спенс е нобеловец по економија, професор по економија на Stern School of Business во Њујорк, визитинг научен соработник во Council on Foreign Relations и член на голем број универзитети и научни институти.

К.К.