Дали капитализмот станува зависник од инфлација?

Добивај вести на Viber

Во грижата дали Американците ќе го избегнатот „фискалниот амбис“, а Европејците ќе го спасат еврото од колапс се изгуби од вид начинот на кој најразвиените земји на Западот се одржаа исправени и покрај најголемата криза во изминатите осум децении. Пропаѓањето во амбис се избегна, а еврото ја зацврсти својата позиција во меѓувалутните односи. Меѓутоа, борбата  не застанува тука, таа продолжува со примена на „сите средства“, вклучувајќи, пред се‘, и повисока инфлација отколку што се таргетираше во досегашниот развој. И тоа што е најинтересно, се продолжи како да е неважно што досегашното надминување на рецесивните движења се должи на агресивна монетарно-кредитна политика и во САД и во еврозоната. Се заборава дека нивните стопанства западнаа во криза, пред се‘, поради високо релаксираната монетарна политика (читај, печатење на долари во САД и ѕидање на долгови кои некои држави во еврозоната не можат благовремено да ги вратат). Таквата политика,  всушност, доведе до создавање на балони во економијата на САД (висок пораст на цените на становите, на акциите и другите активи) и пробивање на горните лимити на буџетските дефицити и на вкупниот јавен долг на членките во еврозоната. А, бидејќи, во економијата, потхранувањето на илузиите за „заслужената“ потрошувачка не може да трае бесконечно, балоните прснаа и настапи криза од која САД се‘уште не се повратени на предкризните состојби на раст, степен на невработеност, лична потрошувачка, а еврозоната се‘уште се бори да излезе од рецесијата. И сега, во  актуелната примена на агресивна монетарно-кредитна политика за излез од кризата се случува неможното, инфлацијата, се промовира и користи како лек за надминување на економските проблеми во побогатите земји. Меѓутоа, неможното за сите други земји е можно за земјите на доларот и еврото, токму поради фактот што овие валути се користат како резервни валути на светското стопанство. Тие , во суштина  причинителот за кризата,  инфлацијата, се обидуваат да го користат како лек за излез од кризата. Оттука воопшто не е случајно што Американците избегнуваат расправи за реформа на меѓународниот монетарен систем за да се воспостави глобална резервна валута, наместо национални во таа улога. Не е случајно ни тоа што тие беа и најголеми критичари на политиката во еврозоната,  надминувањето на кризата да го остваруваат преку ригорозно штедење, а не со проактивна улога на Европската централна банка (ЕЦБ). Во убедувањето употребија различни аргументи. Најпрво, дека со политиката на штедење би се забавиле стопанските активности во еврозоната и тоа би се одразило неповолно и врз американската економија, потоа, дека со силното „стегање на ременот“ можат да се предизвикаат социјални тензии кои уште повеќе би ги влошиле неповолните стопански текови, за да завршат со убедувањето на европејците,  дека  таквите состојби би го довеле во прашање опстанокот на еврото па дури и на Унијата, заради што се презентираа и различни сценарија. Се‘ се тоа аргументи кои не можат да се доведат во прашање. Но, проблем е што тука очигледно се заобиколува најважното прашање, а тоа е дека евентуалното заздравување на стопанствата преку штедење ќе го зајакне еврото наспроти доларот и на тој начин ќе се изврши прераспределба во односот на силите меѓу земјите со резервна валута. А  тоа не го сакаат Американците. И тие имаат долгови колку што им е и годишниот БДП, но не се подготвени да го санираат со штедење. Ваквото менаџирање на економските политики веројатно се должи на фактот што имаат и друга алтернатива, заснована врз привилегијата во постојниот меѓународен монетарен систем- со печатење на долари, кои другите земји ги користат како резерви (зашто нема глобална резервна валута, односно светска валута со сите функции на пари) бескаматно да ги кредитираат добар дел  од долговите на САД.  Затоа САД можат да водат и политика на ниски каматни стапки. По  неколку месечни убедувања Европјаните, па дури и Германците, кои најмногу се спротивставуваа на користењето на инфлацијата во санирањето на долговите, прифатија ЕЦБ активно да се вклучи во надминувањето на должничката криза на неколку земји во еврозоната. Разликата е во тоа што Европејците ја задржаа политиката на штедење и презедоа мерки за олеснување на отплатата на долговите (отписи на дел од долговите, намалување на висината на каматите на обврските) со цел на должниците да им се овозможи да ги надминат рецесивните стопански движења и да им се зголеми способноста за плаќање на обврските. Факт е, меѓутоа, дека и тие посегнаа по инфлацијата како средство за надминување на кризата, користејќи ја позицијата на еврото како резервна валута. Да се надеваме дека тоа е времена политика додека се заздрават стопанствата на презадолжените земји (иако и на штета на трети земји, со превалување на товарот на долговите преку инфлацијата), а не основа за долгорочна политика. Притоа, суштествено е што развиените капиталистички земји, поранешни заговорници на борба против инфлацијата, се наоѓаат во ситуација,  таргетираната стапка на инфлација од 2% да им е  недоволна за решавање на економските и социјалните проблеми  во нивните земји. Ако се имаат предвид предлозите за зголемување на таргетите за инфлација до 4% па дури и 6% се поставува прашање дали тие стануваат зависници од инфлацијата? И може ли тука да се бара трајно решение за сопствените и меѓународните проблеми? Затоа што, со таков потег може да се очекува само влошување на односите и во одделни земји и меѓу нив, што не е од интерес на народите, туку само на политичките и бизнис елити во одделни земји.  Со повисока инфлација не можат да се решаваат проблемите предизвикани од примена на пониска стапка на инфлација , бидејќи еднаш ослободена таа тешко се скротува. Поради тоа, остана непознато дали  еврозоната би ги избегнала „црните“ сценарија без вклучувањето на ЕЦБ со неконвенционални мерки, по примерот на  централната банка на САД, со оглед на фактот што  и Европејците веќе се доведоа во слична ситуација, да ја користат привилегијата на еврото како резервна валута. Она што  е извесно е дека можното ривалство  барем засега се претвори во соработка преку која се обезбедува извесно статус кво во односот на силите меѓу САД и Европа. Проблем е, меѓутоа, што соработката се остварува преку  впумпување на огромни количини на долари и евра (не стотици, туку по неколку илјади милијарди) во нивните стопанства, што, порано или подоцна, не може да остане без негативни последици и врз односите со другите земји, преку порастот на цените и депрецијацијата на резервните валути. Затоа не се претерани предупредувањата за скорешно разгорување на „валутни војни“. Д-р Крсте Шајноски