Дали „цунамито“ од долари, евра и јени ќе ја поплави светската економија?

Добивај вести на Viber

Во очекување на подобри резултати од впумпувањето на околу 5 илјади милијарди долари и евра  во закрепнувањето на економиите на САД и  на земјите од еврозоната, неодамна, и новата влада на Јапонија пристапи кон печатење на јени во обид да ја надмине речиси две-децениската дефлација. И, ни помалку ни повеќе најави дека до крајот на 2014 година во јапонската економија ќе впумпа околу 1.400 милијарди долари во јени со  намера да ја зголеми инфлацијата до 2% во период од две години. Станува збор за впумпување на 75 милијарди долари месечно, што се смета за вистинско „цунами“ од јени посебно доколку се има во предвид фактот дека во САД се уфрлаат по 85 милијарди долари месечно, а јапонската економија е трипати помала од американската. Со ваквото енормно инјектирање на јени во оптек јапонските монетарни власти очекуваат да дојде до намалување на вредноста на домашната валута, што ќе резултира со зголемување на интересот за извоз на јапонски производи на странските пазари, кој пак само по себе ќе повлече зголемување на побарувачката и потикнување на производството. И додека никој со сигурност не може да го предвиди развојот на настаните после ваквиот чекор кој ги преземаат јапонците, повеќе од јасно е дека досегашното задушување на јапонската економија со постојаната апрецијација на вредноста на јенот во однос на доларот и еврото не ги даде очекуваните резултати, односно истите резултираа со ниски стапки на раст за земјата на изгрејсонцето. Она што може да се очекува е дека после ваквиот потег краткорочно ќе се зголеми побарувачката во Јапонија и ќе се поттикне извозот. Корист ќе остварат и инвеститорите кои ќе дојдат до јени со ниски камати, а ќе можат да ги вложуваат во државни обврзници со повисоки заработки отколку што се јапонските. На десетгодишните јапонски обврзници се заработува 0,6%, додека американските носат 1,79%, а француските 1,84%. Меѓутоа, во неповолна ситуација ќе се најдат конкурентските економии на јапонската поради слабеење на вредноста на јенот, па оттаму треба да се очекуваат реакции со преземање на противмерки, што само по себе укажува и на опасностите од заострување во меѓувалутните односи и од јакнење на протекционизмот. Во очекување што ќе се случува, јасно е само дека, договорено или спонтано, трите најразвиени земји и региони во светот се најдоа на иста линија во остварувањето на сопствените интереси, користејќи ја привилегираната позиција што нивните валути ја имаат во меѓународните плаќања. Меѓу нив, веќе нема кој кому да забележува дека со агресивната монетарна политика ги загрозуваат интересите на другата страна. Во релаксираната монетарна политика тие најдоа начин да ги решаваат сопствените проблеми и да ги контролираат меѓусебните противречни интереси, не водејќи сметка за последиците врз стопанствата на другите земји, за неизбежниот пораст на цените на глобално ниво и за прераспределбата на новосоздадените вредности во полза на емитентите на огромните количини долари, евра и јени. Значи, по подолго колебање, практиката на Американците и Европјаните од еврозоната, сега ја прифатија и Јапонците. Со нивното влегување во оваа  монетарна „игра“ се напушти борбата за превласт во меѓународните економски односи со здрава валута и се формира „сојуз“ на земји чии валути играат меѓународна улога, но кој, пред се‘, се грижи за остварување на сопствените интереси. А за другите? Доволно е тоа што тие ќе можат да  ги користат ефектите од  евентуалното заздравување на стопанствата на „сојузниците“! Но, дали е така? Незадоволството од начинот на решавање на проблемите во најразвиените економии веќе го изразуваат повеќе земји, особено од групата брзорастечки економии, со БРИКС на чело. Во релаксираната монетарна политика на земјите од „сојузот“ тие гледаат опасности за нивните економии. Во недостиг на подготвеност за соработка на глобално ниво, земјите на БРИКС веќе пристапуваат кон формирање на паралелни институции, засега, на Светската банка за развој. Во исто време ова група на земји во нивната меѓусебна размена, наместо, доларот, еврото и јенот ги употребуваат сопствените валути. А Кина оди чекор понапред, со тоа што прави напори за интернационализација на јуанот. Тешко е да се каже каков ќе биде исходот од разијдувањето  за глобалните проблеми да се бараат глобални решенија. Засега е евидентно настојувањето  на САД, Јапонија и еврозоната да ја искористат позиција на нивните валути во меѓународните плаќања, без оглед на неповолните последици за глобалното стопанство. Факт е и незадоволството на брзорастечките економии од улогата на националните валути на најразвиените економии како резервни валути, но немаат заеднички став за каква глобална валута се залагаат. А без концепт, речиси е невозможно да се пристапи кон размонтирање на националните валути во функција на светски пари. Денеска особено, поради тоа што земјите на привилегираните валути ги надминаа тековните противречни интереси и се „сојузија“ наспроти другите, врз основа на печатење на долари, евра и јени. Може само да се погодува дали идентичните политики на најразвиените економии се чиста случајност во функција на решавање на развојните проблеми или претставуваат свесен одговор на идеите на земјите од БРИКС откако оваа група на земји не само што почесто бара реформирање на  постојниот меѓународен економски поредок, туку веќе и пристапи кон создавање на паралелни институции и решенија. Сега е премногу рано да се прогнозира дали од ваквиот „сојуз“ ќе се развие некој вид на заедничка валута или само ќе се обезбеди координирање на националните политики наспроти интересите на другите земји. Впрочем, привилегиите можат да се делат само доколку за возврат се јакне заедничката позиција, во спротивно не се напуштаат лесно, што пак би било случај доколку се креира глобална валута. Д-р Крсте Шајноски