29 Март, 2024
0.0248

Ем мали, ем маргинализирани акционери

Објавено во: Колумни 10 Декември, 2013

Добивај вести на Viber

Тмурната  атмосфера која неколку години доминира  на Македонска берза  минатата недела почна да се „разведрува“. Но, не поради информации кои се од фундаментално значење за движењето на цените на акциите, туку поради јавно најавената  борба за превласт во управувањето на најголемата шпедитерска фирма во Македонија, која е и „сопственик“ на една од најпотценетите акции на Македонска берза.  Настојувањата на спротивставените најголеми акционери да обезбедат управувачки пакет, што вклучува добивање на овластување од помалите акционери за нивно застапување на Собранието на акционерите и/или откуп на нивни акции, за   кратко време доведоа до пораст на цената на акциите на Фершпед  од околу 60.000 денари на почетокот на ноември на 81.000 денари минатата недела (книговодствената вредност  во 2012 година изнесуваше 182.000 денари, а во 2010 година 207.000 денари).

Ваквата разврска на „судирот“, со позитивно влијание врз цените на акциите, веројатно немаше да се случи доколку бизнис партнерството на доминантните сопственици не се наруши до точка на  оптужби за некомпетентност и незаконитост во работењето. Се’ ќе си беше како порано. Фирмата ќе исплаќаше определена дивиденда, а малите акционери ќе продолжеа да ги продаваат своите акции по ниски цени , делејќи ја судбината на општиот пад на цените на акциите на берзата.

Разијдувањето во интересите на доминантните сопственици во Фершпед ги покрева суштинските прашања на акционерството во Македонија, меѓу кои и за односот на доминантните сопственици во акционерските фирми спрема помалите акционери, за менаџментот и акционерите и за потребата од поголема заштита на малите акционери.

Нема сомнение дека со учеството на малите акционери конфликтот меѓу доминантните сопственици ќе се надмине. Меѓутоа, ќе биде штета доколку тоа се направи само со надгласување во полза на едната или другата страна. Воопшто не е битно кој ќе „победи“, ако менаџментот кој треба да управува со фирмата нема стратегија за развој, со конкретни цели и задачи, чие остварување ќе може да се контролира и оценува од страна на акционерите. Ако има, лесно ќе се утврди дали биле успешни во реализирање на барањата и интересите на акционерите. Ако се успешни, менаџерите ќе продолжат да раководат со фирмата, а во спротивно, ќе мораат да ги напуштат позициите и да бидат заменети со други, кои поуспешно ќе ја водат фирмата. Доминантните сопственици тоа треба да го обезбедат. Тие не треба да се задоволуваат со изборот на „свои“ менаџери, туку со избор на способни менаџери на фирмите. Не со менаџери кои ќе одржуваат статус кво во фримите, туку ќе обезбедуваат подинамичен развој, кој ќе резултира и во пораст на стапката на враќање на вложениот капитал на акционерите. Лесно е да се раководи со туѓ капитал, без обврска за соодветна надокнада во определен временски период. А верификацијата на успешноста се врши или преку исплаќањето на дивиденда и/или преку порастот на цените на акциите (поради задржаните добивки за инвестирање и  очекувањата за остварување на поголеми добивки во иднина).

Ваквата логика за односот на сопствениците и акционерите во управувањето и раководењето  се однесува и за фирмите во кои постои и еден доминантен сопственик. Факт е дека, поради тоа, тој може сам да избира менаџерски тим. Меѓутоа, тоа не му дава за право да избира неспособни и послушници кои ќе се грижат за остварување на интересите на доминантниот сопственик, а на штета на другите акционери. Таквата задача, секако,  не е тешко да се оствари, особено доколку нема тековни и долгорочни програми за развој на фирмата, во кои ќе се предвидат и утврдат целите и задачите на менаџментот. Без одговорност спрема помалите акционери, задоволувањето на интересите на доминантните сопственици лесно може да се постигне  (со сметководствени малверзации)   и надвор од акционерските односи, а на штета на малите акционери. Затоа, менаџментот  треба да има обврска (тековна и подолгорочна)  за ефикасно користење на средствата од акционерите, а не за нивно ставање во функција на остварување на интересите на доминантниот сопственик.

Практиката покажува дека малите акционери, (посебно оние кои се и работници и акционери во компанијата)  имаат права, но тешко ги реализираат. Распнати меѓу зачувувањето на работното место и правото од менаџментот да побараат и соодветна надокнада за користењето на нивни вложени средства, тие се определуваат да молчат и да ги поддржуваат интересите на доминантните сопственици. Не се осудуваат да се спротивстават дури  ниту на одлуки кои се косат со здравиот разум - кога се  одобруваат бонуси за менаџментот кога фирмата покажува загуби во работењето. Толерираат менаџери кои со години попусто го трошат вложенот капитал, односно од пари прават ѓубре. Тие тука се проверено немоќни. Оттука, повеќе од јасно е дека директно инволвираните институции кои го регулираат , контролираат и организираат  пазарот на капитал, треба посериозно да се позанимаваат со остварувањата на правата на малите акционери, барем за случаите кога доминантните сопственици и менаџери кои тие ги избираат, не само што не  генерираат развој, туку не   одржуваат ниту статус кво, односно фирмите ги водат во сигурна пропаст.

Д-р Крсте Шајноски

Можеби ќе ве интересира

ЗА (НЕ)ПРИМЕНАТА НА ИЗМЕНИТЕ И ДОПОЛНУВАЊАТА НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИ ОДНОСИ

ЗА (НЕ)ПРИМЕНАТА НА ИЗМЕНИТЕ И ДОПОЛНУВАЊАТА НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИ ОДНОСИ

Кој го организираше терористичкиот акт во Русија?

Кој го организираше терористичкиот акт во Русија?

ИЗМЕНИТЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИТЕ ОДНОСИ И ЗАШТИТАТА НА ДОВЕРИТЕЛИТЕ ИЛИ ДОЛЖНИЦИТЕ ИЛИ СОЦИЈАЛНИТЕ СЛУЧАИ?

ИЗМЕНИТЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ОБЛИГАЦИОНИТЕ ОДНОСИ И ЗАШТИТАТА НА ДОВЕРИТЕЛИТЕ ИЛИ ДОЛЖНИЦИТЕ ИЛИ СОЦИЈАЛНИТЕ СЛУЧАИ?