КАКВИ ОПЦИИ ИМА ИРАН КАКО ОДГОВОР НА АМЕРИКАНСКИОТ НАПАД? Не се знае колку простор остана за дипломатија

Добивај вести на Viber

Цените на суровата нафта веќе скокнаа веднаш по израелските воздушни напади и би можеле да пораснат уште повеќе, во зависност од тоа како ќе одговори Иран.

Министерот за надворешни работи на Иран, Абас Арагчи, изјави дека не знае колку „простор останува за дипломатија“ откако САД ги нападнаа нуклеарните објекти на Иран. „Тие преминаа многу голема црвена линија со напаѓање на нуклеарните објекти... Мораме да одговориме врз основа на нашето легитимно право на самоодбрана“, рече Арагчи.

Но, какви се можностите за одговор на Иран во време кога се чини дека им остануваат сè помалку сојузници, откако Израел значително ги ослабе Хамас и Хезболах, Сирија го промени својот режим, додека одговорите на другите нивни сојузнички земји, досега, останаа само на зборови, без конкретна помош.

„Многу од опциите за одмазда на Иран се стратешки еквивалент на самоубиствен бомбашки напад“, рече Карим Саџадпур, виш соработник во Карнеги фондацијата за меѓународен мир во Network X, во серија објави. „Тие можат да нападнат американски амбасади и бази, да нападнат нафтени постројки во Персискиот Залив, да го минираат Ормускиот теснец или да го бомбардираат Израел со ракети - но режимот можеби нема да го преживее повратниот удар.“

Енергетските пазари се подготвени да претрпат големо потресување додека инвеститорите размислуваат за последиците од американското бомбардирање на Иран, водечки извозник на нафта, пишува Fortune. Цените на суровата нафта веќе скокнаа веднаш по израелските воздушни напади и би можеле да пораснат уште повеќе, во зависност од тоа како ќе одговори Иран.

Во белешка од минатата недела, Џорџ Саравелос, раководител на FX истражувањето во Дојче Банк, процени дека најлошото сценарио за целосно прекинување на снабдувањето со иранска нафта и затворање на Ормускиот теснец би можело да ги покачи цените на нафтата над 120 долари за барел. Тоа е затоа што Ормускиот теснец е критична точка во глобалната трговија со енергија, бидејќи еквивалент на 21% од глобалната потрошувачка на нафтени течности, или околу 21 милион барели дневно, поминува низ тесниот воден пат.

Способноста на Иран да користи посредници и сојузници во регионот за да возврати во негово име е исто така сериозно ослабена, бидејќи претходните израелски напади ги осакатија Сирија, Хезболах и Хамас. Во меѓувреме, Саџадпур истакна дека Иранската револуционерна гарда е значајна сила од 190.000 војници, но исто така е ограничена во своето влијание врз Иран. Други аналитичари, исто така, предупредија на можноста Иран да возврати со земање Американци како заложници или со спроведување кибер напади.

Но, пензионираниот генерал Весли Кларк, кој претходно беше врховен командант на сојузничките сили во Европа, изјави за CNN дека не мисли дека Иран ќе прибегне кон максимален одговор, како што е блокирање на Ормутскиот теснец. Наместо тоа, би можел да лансира некои ракети кон американските бази во регионот или да ги насочи проиранските милиции во Ирак да ги нападнат американските сили. „Не гледам поголем одговор“, предвиде тој. „Овој ирански режим е пресметлив. Многу е внимателен во разбирањето каде сака да оди.“

Во регионот има околу 50.000 американски војници, главно распоредени во Кувајт, Катар, Бахреин, Обединетите Арапски Емирати, Ирак и Саудиска Арабија. Сè уште не е јасно дали американските напади врз Иран ќе се покажат како одлучувачки. Саџадпур истакна дека врховниот лидер Али Хамнеи верува дека попуштањето под притисокот создава слабост и повикува на поголем притисок. Но, тој исто така рече дека Хамнеи не е „неразумен коцкар“, создавајќи тензија помеѓу неговите инстинкти за преживување и неговите пркосни инстинкти.

„Ова е невиден момент во иранската историја“, додаде Саџадпур. „Тоа може да го зацврсти режимот - или да го забрза неговиот пад. Може да спречи нуклеарен Иран - или да го забрза неговиот развој. Воените напади/понижувања ги зајакнаа диктатурите (Иран 1980) и ги ослабнаа (Аргентина, Милошевиќ).“

Од друга страна, бунтовниците Хути во Јемен, сојузници на Иран, изјавија пред саботата дека секој напад на САД врз Иран би предизвикал напади врз американски бродови во регионот. И тие го потврдија ова по нападот. Мохамед ал-Фарах, член на политичкото биро на јеменската група, вели дека е јасно дека американскиот претседател Доналд Трамп сака војната да заврши. Но „уништувањето на нуклеарниот постројка... не е крај на војната, туку почеток“, рече ал-Фарах.

По нападите на САД врз Јемен, Хутите постигнаа договор со САД да престанат да напаѓаат бродови во Црвеното Море и да ги ограничат своите напади со беспилотни летала и ракети само на Израел. Сега тој договор би можел да стане минато, а танкерите и странските бродови повторно би можеле да се најдат под ракетен оган од Хутите.

Си-Ен-Ен нуди неколку опции за тоа како би можела да се развие ситуацијата.

Дипломатија: Првата е Иран да се врати на преговарачката маса.

„Тоа е огромен поттик да се стави крај на војната и да се спаси режимот“, изјави за Си-Ен-Ен Амос Јадлин, поранешен шеф на израелската воена разузнавачка служба. Иран би можел „да изјави дека доаѓа да преговара и да побара крај на војната. Преговара врз основа на нула збогатување“, рече Јадлин. Јадлин рече дека Иран би можел да го напушти и Договорот за неширење на ураниум (NPT) на Обединетите нации, според кој вети дека нема да развива бомба. Но, „способноста на Иран (да изгради бомба) не е таму во следната година или две“, додаде тој. Но, дали конзервативните тврдокорни следбеници на Иран би толерирале чисто дипломатски одговор на напад од страна на американските сили на иранска територија?

Контранапад: Другата опција е Иран да возврати, потенцијално вовлекувајќи ги САД и поширокиот Блиски Исток во комплициран и долготраен конфликт.

Иран „неколку пати“ изјави дека ако САД „се приклучат на оваа војна и ги нападнат своите нуклеарни постројки, ќе возвратат со американски сили во регионот, против американските интереси, а ги има многу“, рече политичкиот и глобален аналитичар на CNN, Барак Равид.

Иран би можел да одлучи и да го затвори Ормутскиот теснец, клучен пат за превоз на нафта, што би му дало моќ да влијае на „целата комерцијална бродска индустрија во Заливот“, рече Равид. „Ова ќе предизвика зголемување на цените на енергијата. Ова ќе влијае на целата светска економија“, додаде тој. Висок советник на врховниот лидер на Иран веќе повика на ракетни напади и затворање на Ормутскиот теснец.

„По американскиот напад врз нуклеарниот постројка Фордо, сега е наш ред“, предупреди Хосеин Шаријатмадари, главен уредник на тврдокорниот весник „Кајхан“, добро познат конзервативен глас кој претходно се претставуваше како „претставник“ на Хамнеи. Географската моќ над глобалниот превоз му дава на Иран „можност да ги шокира пазарите на нафта, да ги зголеми цените на нафтата, да ја поттикне инфлацијата и да ја попречи економската агенда на Трамп“, изјави за CNN експертот за Блискиот Исток, Мохамед Али Шабани.

Нема лесна опција: Хамнеи „мора да донесе одлука“ и веројатно ќе одговори, рече аналитичарот на CNN, Арон Дејвид Милер, додавајќи дека е „скоро невозможно“ да се замисли „дека овој 86-годишен лидер, чија цел е во суштина да ја зачува револуцијата и да ја предаде на еден од неговите наследници, едноставно не може да направи ништо“.

„Можеби ќе мора да го прилагоди својот одговор, но се сомневам дека не сме завршиле со ова“. Генерално, американскиот воен персонал, бизнисите и граѓаните во регионот сега се потенцијални цели. САД јасно ставија до знаење дека нивната воена акција засега е завршена и дека немаат интерес да ја соборат владата во Техеран. Но, исто така велат дека ќе одговорат енергично на иранската одмазда, доколку ја има. Ова би можело да го охрабри Иран да го ограничи својот одговор, можеби напаѓајќи американски цели на начини што нема да резултираат со големи жртви или користејќи посредници во регионот за да го сторат истото. Иран одлучи да го следи таков пат откако Трамп нареди атентат врз водачот на Иранската револуционерна гарда, Касем Сулејмани, во 2020 година. Одговорите на Иран беа еднократни и ограничени, а потоа немаше понатамошна ескалација на конфликтот.