МОЖАТ ЛИ АЗИЈА И ЕВРОПА ЗАЕДНО ДА ЈА СПАСАТ ГЛОБАЛНАТА ЕКОНОМИЈА? Треба да се ублажат шоковите

Добивај вести на Viber

Соработката за ублажување на шоковите предизвикани од Трамп треба да биде приоритет.

Земјите ширум светот се соочуваат со истиот слив на шокови. Тековниот распад на глобалниот трговски систем, поради нестабилните царински политики на САД, сега е придружен со ризик од прекини на трговските патишта и производството на нафта поради воените конфликти на Блискиот Исток.

Понатаму, загриженоста за безбедноста на средствата деноминирани во долари расте, бидејќи се очекува „големиот, прекрасен“ закон за трошење на американскиот претседател Доналд Трамп да ја еродира веќе слабата фискална позиција на Америка. Во исто време, широкото, геополитички поттикнато пренасочување на глобалните синџири на снабдување продолжува, а ризикот од климатски и еколошки колапс е зголемен, особено сега кога Соединетите Американски Држави повторно се повлекоа од Парискиот договор за климата.

Со оглед на тоа дека сите ќе страдаат од овие шокови, соработката за нивно ублажување треба да биде приоритет, особено за Азија и Европа. И двата региона се длабоко интегрирани во глобалниот трговски систем и двата би можеле да бидат оштетени од губењето на фискалниот кредибилитет на САД.

Закана за сите

Девизните резерви на многу азиски земји се силно насочени кон средства деноминирани во долари, а поголемиот дел од нивната надворешна трговија се фактурира во долари. Слично на тоа, климатските промени претставуваат голема закана за сите земји, но Европа особено ја темели својата иднина на транзиција кон чиста енергија.

Едноставно кажано, неодамнешните шокови ги поткопуваат темелите врз кои азиските и европските земји ги изградија своите економски модели: отворена трговија, која самата по себе се заснова на систем базиран на правила. САД се претворија од креатор на правила во кршител на правила. На пример, погрешно означените „реципрочни тарифи“ на Трамп експлицитно го кршат правилото за најповластена нација (MFN), кое забранува која било членка на Светската трговска организација да наметнува различни трговски бариери на различни земји освен според формален договор за слободна трговија. Трамп, исто така, ја прекрши обврската на САД да не ги зголемува тарифите над „врзаните тарифи“ на Светската трговска организација - уште еден камен-темелник на глобалниот систем. Слично на тоа, САД го поткопуваат доларски центриран систем на кој азиските и европските земји долго време се потпираа за ликвидност, трговско финансирање и управување со финансиски ризици. Очекуваната ерозија на фискалната позиција на Америка, во комбинација со непредвидливите царински политики на Трамп, фрла сомнеж врз сигурноста на доларот. Според непартиската Канцеларија за буџет на Конгресот, буџетскиот закон што Трамп сака Конгресот да го усвои би додал околу 2,4 трилиони долари на постојниот долг на САД од 36 трилиони долари (околу 100% од БДП на САД во 2024 година). Со оглед на тоа што републиканците во Конгресот се подготвени да го зголемат ограничувањето на долгот за уште 5 трилиони долари, долгот на федералната влада на САД би можел да достигне 134% од БДП до моментот кога Трамп ќе ја напушти функцијата.

Ернест Хемингвеј е познат по тоа што напишал дека банкротот се случува „постепено, а потоа одеднаш“. Бидејќи САД технички никогаш не банкротирале, може да се каже дека неодамнешното зголемување на премиите за ризик за државни обврзници било во „постепена“ фаза. Но, инвеститорите сега мора да ја разгледаат можноста дека „ненадејното“ може да се случи порано од очекуваното.

Наместо да бараат посебни стратегии за заштита од ризик, Азија и Европа би имале поголема корист од соработката. На трговскиот фронт, подобрената рамка помеѓу Европската Унија и двата главни азиски трговски блока, Регионалното сеопфатно економско партнерство (RCEP) и Сеопфатниот и прогресивен договор за транспацифичко партнерство (CPTPP), би воспоставиле трговски правила за речиси целиот свет - без оглед на активностите на САД.

Давачки за емисии на јаглерод

Клучот за успешна рамка би бил да се задржат сите правила на СТО кои се покажаа ефикасни во поттикнувањето на трговијата и просперитетот во текот на изминатите седум децении, вклучувајќи го и правилото за најповластена нација (MFN). Но, азиските и европските лидери треба да се обидат да ги подобрат и погрешните правила на Светската трговска организација, вклучувајќи ги и оние што ги регулираат субвенциите и однесувањето на државните претпријатија. Тие треба да го оживеат и механизмот за решавање спорови на СТО, можеби со тројно зголемување на бројот на судии во Апелациониот орган. Во врска со климата, сега постои опасност другите земји (како што е Аргентина) да ги следат САД во повлекувањето од Парискиот договор. За да се избегне таа можност, Азија и Европа треба да се стремат кон заедничка рамка за тарифи за јаглерод. Доколку двата најголеми трговски региони во светот наметнат исти казни за увоз на високојаглеродни емисии, тоа би создало силен поттик за продолжување по патот на декарбонизација.

Во однос на меѓународните финансии, двата региона можат да работат на систем кој е поотпорен на неодговорно однесување од страна на која било поединечна земја. Целта не е да се замени американскиот долар како доминантна глобална валута, туку да се понудат повеќе инструменти за управување со ризици и диверзификација. На пример, нова „стабилна валута“ би можела да биде врзана за еврото или една од главните азиски валути. Централните банки би можеле да формираат мрежа на валутни свопови кои се независни од американскиот долар. Земјите би можеле да работат на посилна мултилатерална рамка за олеснување на долгот за земјите со ниски приходи, градејќи врз соработката помеѓу Европската инвестициска банка, Азиската банка за развој, Азиската банка за инвестиции во инфраструктурата, Африканската банка за развој и Парискиот клуб на доверители.

Ниедно од овие решенија нема да биде лесно да се постигне, се разбира, со оглед на тензиите меѓу земјите во рамките на секој регионален блок околу различни прашања. Соработката би барала компартментализација, при што владите ќе се фокусираат директно на обезбедување глобални јавни добра. Колку и да изгледа ова предизвикувачки, алтернативата ќе биде многу поскапа за Азија и Европа - и за остатокот од светот.