ОЏА ЕФЕНДИ ИЛИ ФЕТУЛА ЃУЛЕН, КАКО СТАНА НАЈГОЛЕМ ПРОТИВНИК НА ЕРДОГАН: Кој беше човекот кој живееше во егзил цели 25 години

Добивај вести на Viber

Фетулах Ѓулен, кој изгради моќно движење во Турција и пошироко, почина на 83-годишна возраст, откако ги помина последните години во егзил во Соединетите држави, обвинет за организирање државен удар против турскиот претседател Таип Ердоган.

Херкул, веб-страница која ги објавува проповедите на Ѓулен, на Twitter објави дека Ѓулен починал во неделата вечерта во американска болница каде што бил на лекување.

Ѓулен некогаш беше сојузник на Ердоган, но подоцна тие се разделија, а турскиот претседател го смета за одговорен за обидот за државен удар во 2016 година во кој одметнати војници запленија воени авиони, тенкови и хеликоптери. Во обидот за преземање на власта загинаа околу 250 луѓе.

Ѓулен, кој живее во егзил во САД од 1999 година, негираше дека е вмешан во пучот.

„Хизмет“

Според неговите следбеници, движењето на Ѓулен, познато како „Хизмет“, што значи „услуга“ на турски, се обидува да шири умерен вид на ислам кој промовира западно образование, слободни пазари и меѓурелигиски дијалог.

По неуспешниот пуч, неговото движење беше систематски уништено во Турција, а неговото влијание се намали на меѓународно ниво.

Познат на неговите поддржувачи како оџа ефенди, или почитуван учител, Ѓулен е роден во село во источната турска провинција Ерзурум во 1941 година.

Ѓулен беше назначен за имам на џамија во северозападниот град Едрене во 1959 година и стана истакнат проповедник во 1960-тите во западната провинција Измир, каде што основаше студентски домови и проповедаше во чајџилници.

Студентските домови претставуваа почеток на неформална мрежа која ќе се прошири во следните децении низ областите на образованието, претприемништвото, медиумите и државните институции, што на своите поддржувачи им обезбеди големо влијание.

Преку мрежата на училишта влијанието се прошири и надвор од турските граници во земјите од Централна Азија, Југоисточна Европа, Африка и Западот.

Поранешен сојузник на Ердоган

Ѓулен беше близок сојузник на Ердоган и неговата Партија на правдата и развојот (АКП), но растечките тензии во нивните односи кулминираа во декември 2013 година кога на виделина излегоа истраги за корупција против министри и функционери блиски до Ердоган.

Зад истрагата се веруваше дека стојат обвинители и полициски службеници од движењето на Ѓулен, Хизмет, а во 2014 година беше издаден налог за апсење на Ѓулен. Две години подоцна, неговото движење беше прогласено за терористичка група.

Набргу по обидот за пуч во 2016 година, Ердоган ја нарече мрежата на Ѓулен „како рак“ и вети дека ќе ги искорени предавниците, каде и да се. Стотици училишта, компании, медиумски компании и здруженија поврзани со Ѓулен се затворени, а нивниот имот е конфискуван.

Ѓулен „остро“ го осуди обидот за пуч.

„Како некој кој претрпел повеќекратни преврати во изминатите пет децении, особено е навредливо да се биде обвинет за каква било поврзаност со таков обид“, рече тој во изјавата.

Најмалку 77.000 луѓе се уапсени, а 150.000 јавни службеници, вклучително и наставници, судии и војници, се суспендирани според вонредната состојба воведена по неуспешниот пуч, за кој владата рече дека бил насочен против следбениците на Ѓулен.

Компаниите и медиумите за кои се верува дека се поврзани со Ѓулен се затворени или преземени од државата. Турската влада рече дека нејзините дејствија се оправдани поради големината на заканата што ја претставуваше пучот за земјата.

Ѓулен, исто така, стана изолирана личност во Турција, каде што беше осуден од поддржувачите на Ердоган и избегнуван од опозицијата, која ја гледа неговата мрежа како децениски заговор за поткопување на секуларните основи на републиката.

Анкара долго време се обидуваше да го екстрадира од САД.

Говорејќи на неговиот затворен имот во планините Поконо во Пенсилванија, Ѓулен во интервју за Ројтерс во 2017 година рече дека нема намера да избега од САД за да избегне екстрадиција. Ѓулен отпатувал во САД на лекување, но останал таму бидејќи во Турција му се заканува кривична постапка.