„РАБОТАМ НЕЛЕГАЛНО И ПРИМАМ СОЦИЈАЛНА ПОМОШ“: Како Германија стана рај за сивата економија

Добивај вести на Viber

„Работам нелегално и примам социјална помош“ - овој систем добива на интензитет. Додека германската економија слабее, непријавената работа цвета. Германската влада подготвува контрамерки.

Германската економија е во пад со години, а не се очекува понатамошен раст ниту за 2025 година - се предвидува само мал плус. Во исто време, „непријавената“ работа и другите непријавени економски активности цветаат. Но, што навистина стои зад фактот дека уделот на сивата економија во вкупното економско производство на Германија се зголемил за повеќе од единаесет проценти за само една година?

Во 2024 година, уделот на сивата економија изнесувал 482 милијарди евра, што е највисоко ниво во последните десет години и го надминува дури и федералниот буџет. За 2025 година, економистот Фридрих Шнајдер од Универзитетот во Линц предвидува понатамошно зголемување - на 511 милијарди евра, што би претставувало ново зголемување од 6,1 процент.

Шнајдер го проучува овој феномен повеќе од 40 години. Наместо терминот „црна економија“, тој претпочита да го користи терминот „сива економија“: „Ова се економски активности кои се легални - како поправка или чистење автомобили - но се извршуваат надвор од државата, без плаќање даноци или придонеси за социјално осигурување“, објаснува Шнајдер во интервју за Дојче Веле. Законските одредби како што се минималната плата или максималното работно време се заобиколуваат.

Во споредба со бруто домашниот производ (БДП), Германија, со удел во сивата економија помеѓу единаесет и дванаесет проценти, се рангира во средината на скалата меѓу индустријализираните земји. На пример, Романија има удел од 30 проценти, а Грција 22 проценти.

За да ја пресмета големината на сивата економија, Шнајдер ја споредува количината на пари во оптек со регистрираната економска активност.

Намалување на даночната усогласеност

Кои се главните причини за порастот на црната економија и сивата економија? Тука влегуваат во игра чувствата на граѓаните за плаќање превисоки даноци и придонеси, истакнува Шнајдер.

- Во Германија имаме ситуација каде што возовите не функционираат правилно, многу автопатски мостови се оштетени и треба да се поправат, што предизвикува долги сообраќајни метежи и време на чекање. Ако граѓаните сметаат дека не добиваат соодветна услуга од државата за парите што ги плаќаат, тогаш нивниот даночен морал, или подготвеност да плаќаат даноци, се намалува - вели Шнајдер.

Шнајдер не е изненаден што многу луѓе работат нелегално. За него, нелегалната работа е „даночен бунт на малиот човек“. Тоа не е, вели тој, даночно затајување од големи размери. „За наставниците, тоа се приватни часови, за керамичарите, тоа е „црна“ бања со плочки“.

Ако даночниот товар е висок, но услугите што ги нуди државата се на високо ниво, тоа сепак може да се прифати, смета Шнајдер. „Но, во Германија имаме ситуација каде што даноците и придонесите за труд се многу високи, а она што државата го нуди за возврат е исклучително незадоволително во многу сегменти“.

„Даночниот бунт на малиот човек“

Во време на растечка невработеност, кога има помалку нарачки и нема прекувремена работа, кога работното време и смените се скратени - тогаш, вели Шнајдер, започнува времето за непријавена работа. Засегнатите велат: Сега имам помалку пари, но сепак сакам да одам на одмор или да се почастам со нешто. Најлесниот начин да се компензира ова е да се работи непријавено. „И токму тоа го набљудувам повеќе од 40 години. Кога економијата е слаба, сивата економија цвета.“

Лукративна комбинација од социјални бенефиции и непријавена работа

Критичарите тврдат дека високите социјални бенефиции во Германија ја поттикнуваат непријавената работа. Откако социјалните бенефиции беа зголемени за повеќе од дванаесет проценти на 1 јануари 2024 година, според Шнајдер, „околу 88.000 до 100.000 луѓе ги напуштија своите работни места со скратено работно време - токму работните места за кои очајно бараме работници.“

Повеќе од една третина од федералниот буџет е веќе наменет за секторот на трудот и социјалните бенефиции. За 2025 година, министерката за труд Бербел Бас, според бројките на Бундестагот, предвидува расходи за социјална помош од речиси 52 милијарди евра - околу пет милијарди повеќе од претходната година. Од нив, околу 29,6 милијарди евра се наменети за месечни исплати на 5,64 милиони корисници. Околу 13 милијарди евра се планирани за трошоци за домување и греење, а остатокот ќе оди за мерки за интеграција и административни трошоци.

Дебатата за трошењето е во полн ек: Сојузниот канцелар Фридрих Мерц (CDU) предложи ограничување на паричниот надоместок за кирија и домување за примателите на социјална помош наречен Bürgergeld, што беше остро критикувано од делови од SPD и опозицијата.

Во меѓувреме, самата министерка Бас, социјалдемократка, призна дека државната помош привлекува и криминалци. Во интервју за списанието Штерн, таа зборуваше за „структури слични на мафија“ кога станува збор за социјална измама. Таа ги опиша експлоататорските структури што се користат за доведување луѓе од странство во Германија. Таму, криминалците ги вработуваат нелегално, а истовремено аплицираат за социјална помош.

Приватен модел со мешани приходи

Маркус Карбаум често се среќавал со оваа комбинација од нелегална работа и измама со социјална помош. Како советник кој обезбедува обука за барање работа за корисници на социјална помош во областа на Берлин, тој ја нарекува оваа мешавина од легална работа, нелегална работа и Bürgergeld „приватен модел со мешани приходи“.

Постојат работодавци кои им нудат на своите вработени премалку часови за да заработат за живот, вели Карбаум за ДВ. Приватниот модел со мешани приходи се состои од три компоненти: редовна работа со скратено работно време или мини-работни места, дополнителен нелегален приход - особено во сектори како што е гастрономијата - и совет од работодавецот до вработениот: „Она што ви треба сè уште, земете го од канцеларијата за вработување“. Ова се трите компоненти на системот што Карбаум често го видел во пракса.

Структурна измама

Постои и одредено чувство на „право“, истакнува Карбаум.

- „Имам право на социјална помош. Не ми го одземајте тоа веднаш сега“ - така би можеле да го опишете овој менталитет - вели тој.

Тој се сретнал со луѓе кои доаѓаат на обука со автомобил, имаат најнов паметен телефон и му кажуваат како еднаш годишно - што формално го дозволува канцеларијата за вработување - одат на одмор во странство со целото семејство. Ова не е формално предвидено за корисниците на социјалната помош Bürgergeld, „но се случува во пракса. Ова се индивидуални случаи, а не мнозинство“, нагласува Карбаум.

- Сè уште се случува и секако е показател дека станува збор за структурна измама - додава тој.

За да може да се дејствува против ова, потребна е поголема размена на податоци, вели Карбаум. Ова го планира владината коалиција - на пример, подобар увид помеѓу канцеларијата за вработување и царинската управа, која е одговорна за борба против нелегалната работа, објавува Biznis.ba.