Стивен Блокманс: Корона вирусот и помогна на Северна Македонија да добие преговори со ЕУ

Добивај вести на Viber

Стивен Блокманс, холандскиот професор на Универзитетот во Амстердам и шеф на оделот за надворешна политика на највлијателниот центар за студии на европската политика во Брисел, во интервју за австриски „Ди Пресе“ тврди дека корона вирусот помогнал ЕУ да донесе одлука за преговори со Северна Македонија и Албанија така што ова прашање го довел во подредено значење за земјите-членки кои се спротивставувале на тоа. Според Блокманс, преговорите, односно датумот за истите, ќе започне уште оваа година.

Половина година подоцна, ЕУ се согласи да ги започне преговорите за пристапување со Албанија и Северна Македонија. Пандемијата и стравот од геополитичко губење на моќта доведе до таа одлука, пишува највлијателниот весник во Австрија..

Пандемичкото појавување на коронавирусот „Ковид-19“ во голема мера ја олесни одлуката на 27 земји-членки да преговараат со Албанија и Северна Македонија за членство во Унијата. Во преостанатиот дел од оваа криза, вниманието на јавноста беше на друго место, вели Блокманс, “. Оааа теза особено се однесува на Франција. Нејзиниот претседател Емануел Макрон предизвика лошо расположение кон Франција на Западен Балкан со своето вето против започнувањето на овие преговори. Одбивањето на Макрон, исто така, предизвика негативен став во ЕУ.  Дури и владите на Данска и Холандија, кои беа на иста линија како Париз за подобноста на Албанија, не можеа да го разберат ваквиот став кон Северна Македонија. На крајот на краиштата, малата поранешна југословенска република дури усвои ново име со уставни измени со цел да се надмине повеќедеценискиот спор со Грција и нејзината блокада“, додава Блокманс.

Но, во вторникот 27-ми европски министри се согласија: Преговорите за пристап со двете земји се неопходни од три причини. Бидејќи во спротивно, Унијата прво ќе ја изгуби конкуренцијата со Кина, Русија и Турција заради политичка привлечност на Балканот и дополнително ќе го намали своето веќе ограничено геополитичко влијание. Оваа опасност беше илустрирана на минатонеделната прес-конференција на српскиот претседател Александар Вучиќ, кога рече дека европската солидарност е „бајка за сиромашните“ и дека Кина е единствената земја што сега може да и помогне на Србија.

Второ, владите на ЕУ ја препознаа опасноста дека епидемијата во Западен Балкан, т.е. не би можела да се спречи без помош однадвор. „На европско ниво, во моментов нема тема за која може да се разговара без да се зборува и за Ковид-19“, рече австриската министерка за Европа, Каролин Етштадлер, по министерскиот состанок, кој беше организиран како видео конференција. Затоа, тие се согласија како „да им помогнат на овие земји и, мислам, мора да помогнат. Денес беше постигнат целосен договор за Албанија и Северна Македонија “.

Трето, ветото на Макрон ја подигна свеста за проблемите со проширувањето на исток на ЕУ и тековните преговори за пристапување со Србија и Црна Гора. Пред неколку недели Европската комисија издаде соопштение за условите на самиот процес на пристапување. Во однос на содржината, во него немаше ништо ново. Но, тонот на оваа политичка изјава во Брисел - поголем акцент на владеењето на правото и борбата против организираниот криминал - му олесни на Макрон да се ослободи од својата суета, рече Блокманс.

Малку се смени во самата материја од есента, посочува тој. Немаше значителни реформи ниту во Скопје, ниту во Тирана. Во овој поглед, топката е сега, буквално, на полето на земјите-кандидатки: „ЕУ сега го одржа својот дел од договорот.“ Комесарот за проширување Оливер Верхели го нагласи истото: „Нема да биде доволно само да се донесат закони. Тие исто така треба правилно да се имплементираат и спроведат и да ги испорачаат резултатите што ги очекуваат земјите-членки “.

Пандемијата ќе овозможи преговорите да започнат оваа година. Сепак, дали самитот ЕУ-Западен Балкан на самитот во Загреб на почетокот од мај ќе послужи за тоа, како што беше планирано, останува да се види, коментира професорот.

Заедно со Србија, Црна Гора и Турција

Покрај „Ди Пресе“, второто највлијателно гласило во Австрија „Стандард“ имаше своја статија за одлуката за започнување на преговорите, особено со потенцирање на ситуацијата во Македонија, а многу помалку во Албанија.  Сеуште не е утврден точен датум за почеток на преговорите, потсетува весникот. Тој потсетува дека Македонија и Албанија сега им се придружуваат на Србија и Црна Гора, како и на Турција.

„Земја која може да биде модел, Северна Македонија, ги потврди своите реформски напори, така то Франција се откажа од своето вето. Кредибилитетот на ЕУ на Балканот сепак е оштетен. Граѓаните на Северна Македонија, исто така се борат со кризата со корона. но, барем нивната иднина како граѓани на ЕУ се приближува“, коментира „Стандард“.

Како што се очекуваше, 27-те земји членки на ЕУ во вторникот се согласија дека Северна Македонија и Албанија конечно можат да ги започнат разговорите за пристапување во ЕУ, што Европската Комисија ги препорачува со години. Франција и Холандија неодамна се спротивставија на започнувањето на ваквите преговори во октомври, иако двете земји одЈугоисточна Европа ги исполниле сите критериуми, а земјите од ЕУ ветија дека ќе дадат зелено светло за овој случај.

Францускиот претседател Емануел Макрон е особено загрижен дека прашањето за проширувањето може да има негативни домашни ефекти за него. Холандија е непријател на проширување долги години кога станува збор за интегрирање на шесте земји-аспиранти на ЕУ на Балканот. Преговорите со Црна Гора и Србија се водат со години, но немаше значителен напредок во областа на владеењето на правото, што е клучно за ЕУ.

Босна и Херцеговина и Косово сè уште немаат кандидатски статус. Северна Македонија има кандидатски статус од 2005 година и можеше да биде во ЕУ одамна, ако спорот за името со Грција и авторитарното управување под Никола Груевски не ја закочи целосно земјата до 2017 година. Сепак, новата социјалдемократска влада спроведува бројни реформи од 2017 година - од тогаш, Северна Македонија е земја-модел на Балканот.

Премиерот Оливер Спасовски во вторникот рече: „Денес напредокот на нашата земја го препознаа сите членки на Европската унија“. Всушност, договорот од Преспа со Грција беше пресвртница за Северна Македонија. Можеме да бидеме горди денес“.

Спасовски исто така рече дека владата ги воспоставила сите механизми за завршување на реформскиот процес во четири главни области на правда и владеење на правото, реформа на тајната служба, реформа на јавната администрација и борба против криминалот и корупцијата. Спасовси е на функцијата уште од јануари откако премиерот Зоран Заев си поднесе оставка затоа што сакаше да го расчисти патот за предвремени избори во април. Овие сега се одложени заради кризата со коронавирусот.

Новиот претседател на комисијата за  Југоисточна Европа, германски член на Зелените, Мануел Саразин, во вторникот изјави: „Отворањето на разговорите за пристапување во ЕУ со Северна Македонија и Албанија е долг и заостанат чекор. Индивидуалните земји на ЕУ премногу долго ги приближуваа кон ЕУ, заради домашните интереси. Среќни сме за владите во Скопје и Тирана што конечно се испочитува нивниот напредок во реформите “.

Сепак, експертите веќе рекоа дека блокадата на Франција од почетокот на преговорите за пристапување во ЕУ со Северна Македонија и Албанија минатата година има последици во регионот. Шефот на Центарот за студии на Југоисточна Европа на Универзитетот во Грац, Флоријан Бибер, смета „дека тоа е поткопување на кредибилитетот на ЕУ во Западен Балкан“, пренесува „Стандард“ 

Земја со годишна плата од 4.400 евра

Шпанскиот „Ел Паис“ нагласува дека Македонија има два милиони жители со просечна нето-плата од 4.400 евра годишно, а Албанија уште помалку. Вчерашната одлука е триумф на приврзаниците на проширувањето, а тоа не го спречило ниту неодамнешниот Брегзит.

„ЕУ се согласи да вклучи бројни услови што овозможуваат преговорите да бидат запрени или суспендирани доколку се види дека реформите не напредуваат со вистинското темпо или се спротивни. Суштинските барања вклучуваат и демонстрирање на почитување на основните вредности на ЕУ и спроведување на опипливи реформи за да се гарантира сигурно владеење на правото, одржлива пазарна економија и усогласување со надворешната политика.

Во европска внатрешна смисла, кога сè уште не поминаа два месеци од првото редуцирање на члеснтвото во историјата на ЕУ со Брегзит, објавата е триумф на приврзаниците на проширувањето. И тоа доаѓа непосредно пред да започне конференцијата во која иднината на Европа ќе биде преиспитана за две години.

Дваесет и седумте министри избегнаа дистанцирање во време на силна загриженост за здравствената криза на коронавирусот, прашањето што зазема голем дел од агендата на институциите и земјите-членки. И на тој начин тие демонстрираат дека тие можат да избегнат парализа и да дејствуваат на други фронтови дури и во моментите на максимален притисок.

Одлуката е навреме да обезбеди одредено олеснување за Северна Македонија и Албанија по проблематичните месеци за двајцата апликанти. Ветото на Франција во октомври доведе до оставка на македонската влада и свикување на избори, закажани за 12 април што сега е одложено, во пресрет на напредокот на пандемијата на континентот. 

Појдовната точка е различна. Скопје се брани дека нејзините закони се веќе 50 отсто во согласност со европските, така што не треба толку тешко прилагодување. Комесарот Вархели беше јасен: тоа е далеку од доволно. Северна Македонија започнува во привилегирана позиција во однос на Албанија, чија подготовка се чини дека е многу повеќе назад. Сомнежите за Тирана дури ја натераа Шпанија да се обиде да ги раздели двете кандидатури, но конечно, без успех. Фактот што тие започнуваат во исто време не значи дека тие ги имаат истите можности да бидат дел од клубот: сè ќе зависи од нивната способност да направат реформи за борба против корупцијата, зајакнување на институциите или да имаат целосно оперативни јавни администрации.

Комесарот за проширување ја истакна работата што ја направиле за да бидат на почетната линија. „Тие постигнаа импресивни резултати и сигурен сум дека реформите ќе продолжат“. Сега започнува најтежок пат. Брисел ги поддржа земјите од областа против здравствената криза со 30 милиони евра медицинска опрема и ќе ги задржи балканските земји во своето внимание на следниот самит ЕУ-Западен Балкан, кој е планиран, доколку вирусот не го спречи тоа, на почетокот на мај во Загреб, пишува „Ел Паис“ во дел од својата статија.

Дополнителни услови за Албанија

„Франкфуртер алгемајне цајтунг“ коментира дека државите на ЕУ не можеле поради видео-врската да донесат формални одлуки на конференцијата, така што членките сега мора тоа да го потврдат писмено.

- Октомвриското вето предизвика владина криза во Северна Македонија. Владата на социјалдемократот Зоран Заев си поднесе оставка на почетокот на јануари и земјата од тогаш беше предводена од преодна влада. Заев го заврши долгогодишниот спор со соседот Грција околу државното име Македонија и, против отпорот на националистите, овозможи да го преименува во Северна Македонија. Атина тогаш го расчисти патот за соседите да се приближат кон ЕУ и НАТО. Неодамнешните избори беа одложени на неодредено време заради пандемијата на коронавирус.

Министерот за Европа и надворешна политика Михаел Рот во вторникот ги пофали реформските напори на обете држави. „Северна Македонија направи историја со надминување на повеќедеценискиот спор околу името, додека Албанија започна невидена судска реформа“, беше цитиран министерот од страна на ФАЦ.

Како и да е, сегашната одлука сепак остава некои услови за Тирана. Меѓу другото, земјата мора да ја заврши својата изборна реформа пред првата пристапна конференција. Покрај тоа, Албанија треба да ги засили акциите против корупцијата и организираниот криминал. Бундестагот, меѓу другото, ги врзал ваквите услови на одобрување, пренесува весникот.