УШТЕ ЕДЕН ВУЛКАН ЕРУПТИРАШЕ ВО ИСЛАНД: „Ако италијанскиот супервулкан се активира еднаш, ерупцијата би била огромна“

Добивај вести на Viber

Новата ерупција на вулканот на Исланд повторно предизвика јавен интерес за овие природни феномени, иако сегашната ерупција е далеку од поголема опасност дури и за самиот Исланд, а камоли за другите делови на Европа. Проф. д-р. sc. Дражен Бален, постојан професор на Катедрата за геологија на Природно-математичкиот факултет во Загреб, за весникот „Вечерња“ откри колку всушност се опасни вулканите за нас во  Европа, каква е нивната историја и какви се нивните последици.

„Во Европа има неколку вулкански полиња кои главно се изумрени, како што е Ајфеловата масив кој се наоѓа меѓу Франција и Германија. Но, она што може да биде потенцијално опасно е Италија и нејзината стара римска провинција Кампанија, позната и како вулканска провинција, со нејзините флегриски полиња. Постои она што ние го нарекуваме супервулкан. Доколку се активира, ерупцијата би била огромна. И, се разбира, тоа е релативно блиску до нас, така што би ни било прилично непријатно во тој случај. Покрај тоа, го имате Егејскиот лак во Грција, и Етна во Италија. Тоа би биле вулкански области кои се активни во медитеранската област. Кога ќе ги погледнете геолошките записи, северно од Хрватска, во Словачка и Романија има геолошки записи за вулканска прашина со дебелина од неколку десетици сантиметри, а чиј материјал потекнува од Италија. За да се стигне до таму, тој нанос мораше да мине низ нашата област, а тоа беше прилично голема количина на материјал“, рече проф. Дражен Бален.

Тој исто така вели: „Што се однесува до можноста за ерупции, добар дел од тие италијански вулкани се практично постојано активни. Стромболи во Тиренското Море е континуирано активен веќе 2.700 години колку што е познато. Го има и името Светилник на Медитеранот бидејќи бродовите се ориентирале ноќе со помош на овие ерупции. Што се однесува до Везув, неодамна имаше тревога, а со тоа и паника, што мислам дека можеше да ги чини повеќе, бидејќи немаше реална потреба за тоа. Исланд и Италија се оние на кои треба да се внимава. Што се однесува до нас, Италија е значително поопасна поради видот на вулканизмот и неговата близина. Но, навистина нема потреба од паника, паниката е секогаш најопасна работа, особено со вулкански ерупции“.

Светот се сеќава на катастрофалните вулкански ерупции кои го загрозија опстанокот на самото човештво.

„Имаме релативно млад рекорд, што во геолошка смисла може да значи милиони години. Но, овде зборуваме за запис од пред 72 илјади години кој ни кажува како вулканот наречен Тоба еруптирал на Суматра. Таа ерупција е најголемата позната документирана ерупција. Неговиот индекс на експлозивност достигна 8, што значи дека биле исфрлени приближно 2.800 кубни километри карпа. За споредба, овој вулкан на Исланд кој еруптираше оваа недела исфрлаше најмногу околу 200 кубни метри во секунда, но многу брзо згасна. Таа ерупција на Суматра толку ја промени целата ситуација што човештвото беше речиси избришано од лицето на земјата. Колку што е познато, бевме намалени на околу пет илјади единки, приближно илјада пара способни за репродукција. Значи, практично сите ние сме потомци на тие неколку илјади пралуѓе кои беа спасени.

Во врска со овие неодамнешни ерупции во 18 и 19 век, ерупцијата на вулканот Тамбора во 1815 година е позната и во Индонезија, индексот бил нешто помал, 6 или 7. Но, предизвикала година без лето, сите лета не успеале, што предизвикало голем глад во цела Европа и дел од Азија, вели нашиот соговорник, потсетувајќи се на еден, како што рече, морбиден запис од 1873 година. - 36 илјади луѓе индиректно загинаа од цунамито предизвикано од ерупцијата на вулканот Кракатау. Кракатау постои и денес, но повеќе не е вулканот од тоа време. Ова првобитно јас се самоуништило, а ова е, да речеме, некаков внук, а неговото име е исто. Во белешките на британската морнарица, се наведува дека имало толку многу трупови што пловеле во морето што ни ајкулите повеќе не се гоштевале. Дури се смета дека тие ерупции во 18 и 19 век произведоа толку големо социјално незадоволство во Европа што тие беа дури и индиректни двигатели на Француската револуција затоа што луѓето беа едноставно гладни затоа што летата пропаднаа и со сите други општествени фактори тоа доведе до незадоволство. така беше и еден од предизвикувачите на Француската револуција. Имате и движење во сликарството кое ги вклучува, на пример, Мунковите, Крикот, каде во позадина има црвена боја која доаѓа од северот на Европа, Исланд. Вулканите со таква разорна моќ навистина влијаеле на општествените настани во тој период. Ерупциите на Кракатау и Тамбора, толку големи вулкани, исто така, предизвикаа мало ледено доба“, вели проф. Бален.

На Балканот речиси и да нема причина за загриженост кога се во прашање вулканите, односно тоа е само индиректно. И историјата е исто така прилично кратко поглавје во таа смисла.

„Немаме причина за страв. Не е многу спортско да се каже дека се плашиме од Италијанците, но немаме активни вулкани. Имаше одредени периоди во геолошкото минато каде тие беа максимални. Го имаме првиот природен геолошки споменик, кај Воќин, наречен Рупница. Тоа е вулканска појава. Станува збор за колонообразен ексудација, што е директен доказ дека имало значителен вулканизам. Има и максимум кој се појавил со еволуцијата на Панонскиот басен во миоценскиот период пред 16 милиони години кога бил исфрлен многу пирокластичен материјал, т.е. прашина и пепел. Сепак, најголемиот дел од тој материјал до неодамна беше сосема погрешно класифициран, пишува Вечерњи лист.

Се сметаше дека тоа се некои други карпи, но денес е утврдено дека се работи за вулкански материјал и дека е распространет на многу голема широка површина. Дел од тој материјал доаѓа од Унгарија, каде што имаат куп од овие изгаснати вулкани кои поминале преку 300 километри на различни начини од изворот. А дел од Калник е таков. На југ, во басенот Сињ, има дел од таков материјал, но и материјали од Италија, имаме комбинирани извори. Кога ќе започне некаква ерупција, која исфрла многу материјал и многу високо, тогаш тој материјал не е локално ограничен, туку оди стотици километри наоколу. Не можеме да кажеме дека имаме заспани вулкани, сите наши се демек 'мртви', а најмногу се некакви феномени, рок плочи итн. Не, сигурно не можеме да кажеме дека имаме активен вулкан“, вели нашиот научник.

„Најголемиот проблем е што Везув е среде град кој има повеќе од два милиони жители и сето тоа е хаотично, тесно медитеранско. Значи, многу луѓе веќе би умреле од самата паника. Цунами би било една од последиците на таквиот вулканизам, но Јадранското Море е премногу тесно за да се развие бран кој би бил толку висок што ќе го зафати нашиот брег. Дефинитивно би добиле некаков вид, во зависност од ветровите, влијание на вулканска прашина, што во никој случај не би било пријатно. Дотолку повеќе што во Исланд најголемата дупка од вулкан не била од вулкански удар, ерупција на лава или нешто слично. Имаше прилично голема ерупција на Ејафјалајокул. Тој пепел бил заситен со хемиски елементи, особено со флора, а ги загадил пасиштата што ги уништила овците кои паселе од пасиштето каде што паѓала пепелта. И тогаш имаше период на глад и изгубија 50 проценти од добитокот, а подоцна 25 проценти од луѓето умреа од глад. Наведена е индиректна последица. Пирокластичниот материјал би бил прилично незгоден и непријатен за нашите простори доколку дојде од Италија“, изјави проф. Бален.

Сега, на Исланд еруптираше помал вулкан, но со оглед на минатото историја, не може да се исклучи нова, посилна ерупција, дури и за пократок временски период. Но, повторно, тешко дека ќе има некои посериозни последици за нас.

„Атлантскиот океан се развива во таа област и се развива на таков начин што плочите се раздвојуваат. Единственото место каде овие одвојувања на плочи излегуваат на површина е Исланд. Имате директен предизвикувач. излезот на жешката обвивка во близина на површината и таа е постојан извор на лава и вулкани. Имаат 30-40 вулкани кои се активни секоја година. Не се сите од ист тип, но некои од нив имаа многу забележливи ерупции. Таа лава што излегува се однесува како вода. Ако не сте на пат, нема проблеми, иако е исклучително топло. Проблемите настануваат затоа што Исланд е многу север и има глечери и многу снег. И кога таквата лава ќе дојде во контакт со вода, вклучувајќи, се разбира, снег и мраз. Се менува видот на ерупцијата, каде што на површината на лавата се создава мала вдлабнатина од камен, притисокот на гасот и пареата се зголемува, а доаѓа до експлозија, исфрлајќи мали парчиња вулканско стакло, кое може да оди многу високо и ако помине над височина од 10 km каде што може да биде фатен од млазниот поток, глобалниот ветер кој потоа го носи тој материјал низ планетата, може да покрие многу големи области.

Овој материјал носи хемикалии и е многу реактивен, се создаваат хемиски реакции кои предизвикуваат цела низа промени во атмосферата и дури можат да влијаат и најмногу да влијаат на климата. Со оглед на историјата на Исланд, локацијата, дека тој е неисцрпен извор на сето тоа, може да има непријатни последици. Што се однесува до последиците од сегашната ерупција и спомнувањето на пирокластичен материјал што може да се разнесе, ако тие честички се помали од 10 микрони, тогаш тие претставуваат само јадро околу кое ќе се кондензира влагата и ќе добиете капки кои ќе имаат дел од тоа во нивното јадро. Сепак, многу сме далеку од Исланд, можно е нешто да стигне до нас, но поверојатно е сето тоа да реагира побрзо. И сè уште би постоела опасност ако се хемикалии кои се опасни. Вакви појави имаше и на северот на Шкотска, но тој материјал не отиде многу подалеку. Не верувам дека треба да се плашиме од тоа“, заклучува проф. Бален.