ЗОШТО НЕТАНЈАХУ БАШ СЕГА ГО НАПАДНА ИРАН? Нападот не беше големо изненадување

Добивај вести на Viber

Израелскиот напад на Иран не претставуваше големо изненадување, бидејќи му претходеа закани и се случи во контекст на значајни регионални промени.

Израел не влезе во овој конфликт со уверување дека ќе постигне решавачка стратегиска победа против Иран. Наместо тоа, веројатно го препозна ограничувањето на тоа што може да се постигне со воени средства и заклучи дека околностите во регионот сега се поволни за тоа, што можеби нема да се повтори. Дури и израелските функционери и експерти признаваат дека целосно уништување на иранскиот нуклеарен програм со воздушни напади не е можно поради географската распределеност на локациите кои се длабоко вкопани и тешко достапни. Преовладува мислењето дека таков сценарио не е возможно без американска интервенција. Со други зборови, додека Израел се потпира на технолошки развој и воена супериорност, Иран ги користи предностите на својата географија. Обе димензии имаат стратегиска тежина при одредувањето на понатамошниот развој на војната.

Израел се одлучи за ескалација токму сега поради промената на стратегиските услови во регионот по војната во Газа 2023. година и ослабувањето на влијанието на Техеран во регионот. Во текот на годината која следеше по конфликтот во Газа, мрежата „истурена одбрана“, составена од ирански регионални сојузници, претрпела големи удари: режимот на Башар ал-Асад во Сирија, Хезболах во Либан и Хамас во Газа.

Израел ја подготвуваше основата за овие напади преку две воздушни акции во април и октомври 2024 година, а целите беа виталните ирански локации поврзани со ракетниот програм.

Во последните месеци, исто така, беа изведени интензивни напади на преостанатите упоришта на непоколебливата мрежа на сојузници во Јемен. Што се однесува до Ирак, дејствувањата на тамошните групи се одликуваат со изразена локална природа во споредба со другите актери во сојузот.

Овој развој на настаните ја намали способноста на Техеран да одговори преку своите регионални сојузници – било да се работи за вооружени групи или државни режими како режимот на Асад во Сирија и Хусите во Јемен.

Стратегија „нејасни цели“

Независно од обемот на оваа војна, Израел не ги дефинираше своите крајни цели. Крајните намери на војната сѐ уште се наслушуваат само преку анализи на израелскиот политички и воен дискурс. Затоа се поставуваат прашања: Дали Израел со своите напади се обидува да го собори иранскиот режим? Дали цели на целосно уништување на иранскata нуклеарна програма или само на нејзино попречување и одложување?

Официјалните израелски изјави останаа на тврдењето дека по секоја цена треба да се спречи Иран да дојде до нуклеарно оружје. Нетанјаху оваа операција ја опиша како почеток на долгогодишна кампања за „парализирање на способностите на Техеран да произведе атомска бомба“.

Обраќањето на Нетанјаху до иранскиот народ и повикот на дејствување не може да се сметаат за оперативна цел насочена кон соборување на режимот, туку како посакуван исход на нападите. Во согласност со тоа, станува јасно дека главната и јавно објавена цел се состои во што подолго попречување на иранскиот нуклеарен програм, бидејќи тоа е најочигледниот и најдиректен елемент во израелскиот дискурс. Дополнително, целта е да се дестабилизира режимот во Техеран, со надеж дека внатрешниот притисок ќе доведе до негово соборување, не директно воени средства, туку како последица на истите.

Се чини дека нејасноста на крајните цели е лекција од војната во Газа, каде што воените операции започнаа без јасно дефинирани цели, поради што никогаш не беа завршени. Наспроти тоа, воените операции против Иран започнуваат со реална цел, а тоа е „одложување и попречување на нуклеарниот програм“, додека можноста за постигнување на поамбициозни цели останува отворена, во зависност од ефектите на самите воени дејства.

Идејата за соборување на режимот исклучиво преку воздушни напади нема охрабрувачки историјски преседани на глобално ниво. Таквите обиди секогаш бараат и поддршка на терен, преку ангажирање на копнени сили (што во овој случај не е ниту разгледувано) или народно востание кое ќе ја искористи нестабилната политичка ситуација на режимот за време на нападите.

Оваа последна опција веројатно ќе оди во прилог на домашниот политички дискурс на иранскиот режим, а не обратно. Во вакви случаи, наративот за национално обединување пред инвазијата или надворешна агресија станува најдоминантен.

Заклучок

Нејасно дефинираните цели на Израел, како и започнувањето на воените операции со реална цел, овозможуваат Нетанјаху во секое време да прогласи победа, без вистинска можност за објективно мерење на таа победа. Сепак, главната цел за Израел е да го попречи иранскиот нуклеарен проект и да ја задржи својата регионална улога, додека за Иран ова може да биде шанса да го обнови својот статус како регионална сила.

Фото: AI