ЕВРОПА ГО САКА СРПСКИОТ ЛИТИУМ ДА СЕ СПАСИ ОД КИНЕСКИОТ - зошто му е важно на Брисел да отвори рудник за литиум во Србија

Добивај вести на Viber

По потпишувањето на Мораториумот за соработка, со кој се очекува отворање на рудник за литиум во соседна Србија, медиумите во соседството со анализа на големата најава. 

Како што пишува „Новости“ - речиси нема куќа во која не се споменува темата за оваа критична суровина. Да се ​​ископа литиум или не? Секој има став. Некои се за тоа, други се остро против! Приоритет на сите е заштита на животната средина, но имаат поделби на темата.

Своето присуство на политичката сцена дел од опозицијата го поврза со борбата против проектот „Јадар“ и изградбата на рудник во околината на Лозница, кој е дванаесетто по големина наоѓалиште на овој метал во светот. Владата првично се откажа од проектот, но во последните месеци и денови се покажува дека ископувањето на литиум во Србија ќе добие „зелено светло“.

Додека политичката архитектура на овој проект е во тек, треба да знаеме зошто овој елемент е толку важен. Без литиум, нема паметни телефони, компјутери, електрични велосипеди и автомобили, како и складирање на домашна енергија за оние кои ќе одлучат да постават соларни панели на своите покриви. Со други зборови, без него, невозможно е да се спроведе „зелената транзиција“, односно желбата на човештвото да се намали емисијата на штетни гасови и прекумерната употреба на фосилни горива, како што е употребата на нафта и јаглен во производството на електрична енергија и возење возила е лингвистички систематизиран.

Затоа литиумот го нарекуваат маслото на новото време, а тие што го имаат наводно се шеици на новото време и имаат повеќе пари и можности за економски развој во наредните децении. Оваа теза е поткрепена со тенденции од нашата соседна Европска Унија, која недостигот на сопствен литиум го сфати како најголем проблем на економијата, па дури и на иднината. Европа моментално нема активни рудници на овој лесен метал. Таа е принудена да го увезе. Најмногу од Кина, но и од Африка и Јужна Америка.

Меѓутоа, токму поради увозната зависност, европската економија, особено автомобилската индустрија, престанува да биде конкурентна. Едноставно кажано, овде произведените хибридни и електрични возила се значително поскапи од кинеските. Затоа Брисел пред 15 дена воведе царини за четири тркала од Далечниот Исток, кои се движат од 17,4 до дури 37,6 отсто. Од тамошната бирократија објаснија дека ги воведуваат овие четиримесечни давачки бидејќи „Кинезите имаат систем на неправедни субвенции“.

Сепак, суштината е дека возилата произведени во Европа стануваат поконкурентни на пазарот и немаат значително поевтина кинеска алтернатива. Додека со административни средства се обидуваат да го изгаснат пожарот од економското фијаско, Европејците планираат да отворат рудници на нивна територија. Најдалеку отидоа Португалците, Французите, Чесите и Германците, но слични планови имаат и Финците и Австријците и се надеваат дека ќе им се придружат Србија и БиХ. Во Португалија и Франција, процесот на отворање на рудникот Mina de Barroso, или Бовоар, веќе се вжешти. Париз го прогласи својот проект од национален интерес, а Германија објави дека ја гради најголемата европска рафинерија за литиум во источниот град Битерфелд.

Дека на тоа смета српскиот литиум потврдува и неочекуваната посета на германскиот канцелар Олаф Шолц на Белград. Во време кога и домашните и странските медиуми наведуваат дека односите меѓу Србија и Германија не се ни приближни до оние кога Ангела Меркел беше на седло, Шолц вчера во нашиот главен град, со глава и брада, гарантираше Меморандум за разбирање кога е во прашање на критичните суровини. Со други зборови, кога економскиот сопнување не престанува, тогаш Србија е добра и „непослушна“. Доаѓањето на Шолц може да се протолкува и како ветер во грбот на српските власти да истраат во отворањето на рудникот „Јадар“.

А што носи овој проект во Србија? Ако се отвори само рудникот, тоа значи најголема инвестиција во историјата на нашата земја од 2,55 милијарди долари. Работа за 1.300 луѓе и годишна закупнина за рударство од 180 милиони евра. Од економска гледна точка, ова е добра вест. Уште подобро, доколку се остварат најавите на државниот врв, да се отвори барем една фабрика за батерии и катоди „во пакет“. Ако им се верува на тие најави, во најдобар случај би можело да се отворат дури три фабрики за акумулатори, но и доаѓање на нова автомобилска индустрија која би произведувала возила во Србија, а со тоа и со „Фиат“ кој во неколку денови ќе започне сериско производство на електрични возила во Крагуевац grande panda“, ја турна нашата земја на врвот на европските производители.

Министерот за финансии Синиша Мали беше најхрабриот во проценката на придобивките од ископувањето на литиум. Тој го оцени проектот „Јадар“ како огромна можност која на Србија ќе и донесе профит од 10 до 12 милијарди евра и раст на бруто националниот производ од 16 проценти. Сепак, овие оптимистички најави се на удар на опозицијата.

Против отворање на рудникот се лидерот на Партијата за слобода и правда, Драган Ѓилас и првиот човек на коалицијата НАДА, Милош Јовановиќ. Истото го мислат и водачите на Еколошкото востание, Александар Јовановиќ Ќута и Сава Манојловиќ, движењето „Премести-промени“. Но, и ова дуо е подготвено да ја радикализира опозицијата на „Јадро“ со закани со протести и бунтови. Нивните аргументи се дека изградбата на рудници во околината на Лозница ќе ја уништи животната средина. Од друга страна, компанијата „Рио Тинто“ која планира да го гради рудникот објави нацрт-оценки за влијанието на проектот „Јадар“ врз животната средина, кои го тврдат спротивното.

На овие студии беа вклучени 40 универзитетски професори од десет факултети кои ја бранат тезата дека рудникот може да се отвори со минимални негативни влијанија врз природата. Ваквиот став го потврди и редовниот професор на Рударско-геолошкиот факултет, д-р Александар Цвјетиќ, кој учествуваше во истражувањето на „Рио Тинто“.

Тој во интервју за „Новости“ вели дека е апсолутно можно да се зачува квалитетот на водата и дека врз основа на десетици илјади анализи, модели, пресметки и експерименти, произлегува дека рудникот може да се отвори според највисоките српски и европски еколошки стандарди. Сите во државниот апарат уверуваат дека нема да оди под тоа: од претседател, премиер, релевантни министри, до претседател на Народното собрание. Се разбира, ако рударството е воопшто одобрено.