КАКАОТО СЕ ПРЕТВОРИ ВО НАЈСЈАЈНА ЅВЕЗДА НА ПАЗАРОТ - на берзите се плаќа речиси по 10.000 долари за тон

Добивај вести на Viber

Цената на какаото годинава порасна за 130 отсто и достигна 10.000 долари за тон.

Какаото најчесто се категоризира во маргинализирана група на нејасни стоки за кои не се зборува или пишува премногу. Вниманието на инвеститорите, а потоа и на пошироката јавност, обично е резервирано за стратешките суровини како нафтата или металите, кои играат значително позначајна улога во контекст на економската активност.

И повторно, одвреме-навреме дури и овие маргинализирани стоки успеваат да стигнат до насловните страници, обично благодарение на некои аномалии и фасцинантни отстапувања од долгорочниот тренд.

Замислувајќи како една од ретките светли точки на пазарите на суровини, какаото си го заработи минатата година, забележувајќи импресивно зголемување на цената од 61 процент. Зад последната бројка се кријат сериозно оштетени фундаменти, односно многу изразен диспаритет меѓу понудата и побарувачката, условен од неповолните временски услови и драстичниот пад на производството.

Споменатиот скок на цените денес изгледа само како млака увертира за хаосот од почетокот на оваа година: за неполни три месеци цената (изразена во фјучерс договорите на InterContinental Exchange) се зголеми за неверојатни 130 проценти!

Какаото досега не беше многу интересно за големите корпорации, па одгледувањето главно е во доменот на сиромашните земјоделци од Западна Африка, а откупната цена за нив е фиксна на 1.630 долари за тон. Остатокот оди во џебовите на трговците.

Деновиве, а работите да бидат уште поинтересни, среде жетвата, какаото на берзата се плаќа речиси 10.000 долари за тон, речиси двојно повеќе од претходниот рекорд поставен во 1977 година, така што воопшто не е изненадувачки да се знае дека цената последен пат забележа пад на годишна основа во октомври 2022 година. Оттогаш, таа се зголеми речиси за четири пати.

Скршени темели

Во меѓувреме, барем навидум, ништо значајно не се промени - коренот на проблемот сè уште се неповолните фундаментални односи. Со проценетиот дефицит од 400 илјади тони за оваа година, кумулативниот производствен дефицит за изминатите три години се искачува над 700 илјади тони. Таа прва бројка го претставува и најголемиот годишен дефицит во последните шеесет години (невозможно е да се добијат сигурни податоци пред тоа), што го открива вистинскиот степен на недостиг на основната состојка на чоколадото.

Со оглед на тоа што понудата не може да се справи со зголемената побарувачка, позитивната ценовна корекција со која пазарот ја продолжува својата потрага по рамнотежа (рамнотежна цена) е логична последица на овој јаз. Вообичаената шема звучи прилично едноставно - со драматичен пораст на цената, многу купувачи, откако ќе ги искористат достапните (и се намалуваат) залихите, ќе бидат принудени да ги ограничат своите апетити и/или да смислат алтернативи (помал квалитет).

Истовремено, високите цени ќе ги мотивираат производителите и ќе доведат до раст на производството, што на крајот ќе го испегла дефицитот и ќе предизвика нова корекција на цените, но овојпат со негативен предзнак. Или барем така функционираат работите на повеќето пазари на стоки, кои се исклучително циклични по природа.

Во оваа приказна, сепак, е прилично неблагодарно да се прогнозира понатамошен развој, поради неколку причини. За почеток, неопходно е да се земе предвид исклучителната фрагментација на понудата: до сега какаото не беше многу интересно за големите корпорации, па наместо огромни комерцијални насади кои доминираат некои други земјоделски култури, одгледувањето какао е главно во доменот на сиромашните земјоделци од Западна Африка.

Како што обично се случува, тие веројатно ќе заработат најмалку пари во оваа приказна. Гана, Камерун, Нигерија и Брегот на Слоновата Коска сочинуваат вкупно 75 отсто од глобалното производство (остатокот главно доаѓа од Латинска Америка), а откупните цени обично ги диктира државата.

Според „Блумберг“, откупната цена од еден тон за овогодинешниот род во Гана и Брегот на Слоновата Коска е фиксирана на неверојатни 1.630 долари за тон, а прашање е до кој степен порастот на светските цени навистина може да поттикне појава на нови насади. Со други зборови, проекцијата за драматично зголемување на производството во моментов не изгледа особено реална (а во исто време, климатските промени не ги фаворизираат баш производителите).

Проблем со маржата

Сомнителна е и реакцијата на купувачите, бидејќи со ова поскапување на суровините сосема е извесно драматично поскапување на чоколадото. Се разбира, дел од повисоките трошоци ќе ги амортизира прехранбената индустрија, но и крајните потрошувачи треба да понесат дел од товарот и да трпат значително повисоки цени и тоа долгорочно.

Дали повисоките цени можат да ги променат навиките и афинитетите во исхраната на клиентите? Или уште поедноставно, дали сте подготвени да купите чоколадо кое би било два, три или пет пати поскапо? Како тоа да не беше доволно, во последните недели имаше и проблеми од техничка природа. Настаните на пазарот неодоливо не потсетуваат на хаосот што имавме можност да го видиме во сегментот на трговијата со енергетски производи на почетокот на руската агресија врз Украина.

Проблемот се променливите маржи на фјучерс договорите што ги финансираат играчите на пазарот (со таа разлика што капиталот значително поскапе во последните две години!). Како што сугерира нивното име, маржите може да варираат, во зависност од движењата на цените (повисоки цени = повисоки маржи), а во услови на драматичен раст, тие се потешко се финансираат. Како резултат на тоа, некои трговци беа принудени да затворат кратки позиции, кои обично служат како облог за паѓање на цените, но може да бидат (и во добра мерка веројатно се) хеџинг инструмент (заштита од ценовни флуктуации).

Бидејќи кратката позиција е всушност „форвард“ продажба, нејзината ликвидација подразбира обратна трансакција (купување на фјучерс договори), што во моментов само додава масло на огнот и генерира дополнителен раст на цените. И никој не знае колку долго, и до кој степен би можела да трае оваа присилна ликвидација.