Колку ја чинат Македонија кардиоваскуларните болести?

Кардиоваскуларните заболувања (КВЗ) се водечки причинител за смрт и хронични болести низ целиот свет. Од фармакоекономски аспект, кардиоваскуларните заболувања не се само медицински, туку и општествен и економски проблем — влијаат на продуктивноста на вработените и стабилноста на здравствените фондови.

Оваа колумна се обидува да ја квантифицира „сметката“ за кардиоваскуларните заболувања во Македонија — користејќи јавни податоци, релевантни студии и анализи на можниот економски товар.

Со какви фармакоекономски податоци располагаме?

Трошоци за лекови

Според студија која ја анализира употребата на статини во Македонија, трошокот на Фондот за здравствено осигурување (ФЗОМ) за статинска терапија се зголемил — во периодот 2013–2016, a рефундацијата за статински лекови достигнала €2.243.777.  ( PubMed+1)

Преваленца и смртност

Во 2020 година, коронарната болест на срцето била причина за 4.420 смртни случаи, што е 19,23% од вкупните смртни случаи во земјава.(World Life Expectancy) Овој податок илустрира дека КВЗ не се маргинална закана  туку масивен дел од вкупниот број на смртни случаи.

Споредба со Европа

Во Европската унија, трошокот за КВЗ во 2021 достигнал €282 милијарди долари, што е еквивалентно на околу €630 долари по жител (вклучувајќи директни здравствени трошоци, долгорочна грижа и загуба на продуктивност). (PubMed+2NDPH+2 )Тоа се 11% од вкупните трошоци за здравство и социјални услуги. (NDPH+1)

Иако Македонија е земја  со понизок БДП, помал буџет за здравство и пониско ниво на услуги , ако ја примениме европската „цена по глава на жител“ пропорционално, добиваме индикација дека трошокот на КВЗ може да изнесува стотици милиони евра годишно.

Од што се состојат трошоците?

Кога зборуваме „колку чинат КВЗ “, мора да разграничиме:

·  Директни трошоци — лекови, хоспитализации, интервенции, дијагностика.

·  Инди­ректни трошоци — загубена продуктивност, отсуства од работа, инвалидитет.

·  Социјални трошоци — грижа од роднини, транспорт, дополнителни здравствени услуги.

Европските студии, потврдуваат дека падот на продуктивноста (отсуства, инвалидитет) често сочинува значаен дел од товарот на КВЗ. (Oxford Academic+2PubMed+2)

Проекција: „Што ако земјата троши по ЕУ-стандарди?“

Да направиме сценарио според кое Македонија ќе достигне ‘‘европски трошок’’ од €300–400 по лице за КВЗ. Со популација од околу 1,83 милиони жители (според податоци на СЗО / WHO за Македонија) (datadot+1), тоа не носи до следнава математика:

·  оптимистичко сценарио (€300 по жител) → ~€550-700 милиони долари

·  песимистичко сценарио (€400 по жител) → ~€730-920 милиони долари

Овие бројки се груба апроксимација, но покажуваат дека трошокот е стотици милиони евра.

Тоа значи дека непосредниот трошок на лекови е само капка во морето.

Зошто овие „скриени“ бројки се порелевантни?

Здравствените буџети обично го мерат само делот што се плаќа директно (хоспитализации, лекови) — но не ја гледаат продуктивноста и социјалните ефекти.

Ако институциите не ги „видат“ овие бројки, нема да планираат преземање на стратегиски мерки.

Ова предизвикува „пренесување на товарот“ врз приватниот сектор — фирмите губат значајни средства поради боледувања и отсуства на вработените.

Како Македонија може да ја намали сметкатаза КВЗ?

·  Масовни превентивни програми за хипертензија и дислипидемија

·  Скрининг програми (ЕКГ, ехокардиографија) за ризични групи

·  Инвестиции во иновации и биомаркери за рано откривање

·  Договори со производителите за терапевска вредност — а не само цена

·  Партнерства со бизнис секторот — за создавање здрави работни средини

Заклучок

Кардиоваскуларните болести со нивните директни и индиректни ефекти  чинат многу повеќе отколку што изгледа во буџетските пресметки. За Македонија, тоа значи дека КВЗ не смееме да ги третираме како нормален „данок на здравје“ туку како финансиски предизвик, кој со паметни мерки може да се трансформира во инвестиција  во живот, продуктивност и стабилност.