На хартија демократи на дело диктатори

Добивај вести на Viber

Пред четврт век, кога Берлинскиот ѕид падна и железната завеса беше укината, луѓето од Централна Европа го избраа капитализмот пред комунизмот и демократијата пред диктатурата. Денес покрај тоа граѓаните на Чешка, Унгарија, Полска и Словачка - регион составен од четири поранешни комунистички земји, се презентираат крајно фрустрирачки кога станува збор за промоција и заштита на слободата на интернет. Неодамнешна студија направена во споменатите четири држави, покажува дека сите тие можат или треба да играат важна улога за промовирањето на слободниот проток на информации. Но мора да се направи повеќе. Во Чешка има силна поддршка на слободата на говорот, ограничувањето на мониторингот, како и за промовирање на транспарентноста, но Унгарија ги гони блогерите и издавачи со тешки парични казни и други санкции. Полска и Словачка падна некаде во средината. Четирите земји се на пат да почнат да искористат доста од новиот дигитален свет. Секоја од земјите има предуслови за создавање на отворени и живи онлајн заедници - добри услови за ширење на демократски вредности и плуралистички политички системи. Според Financial Times регионот располага со "високо математичко образование, пониски надземни трошоци и глобализирана млада генерација". Листата со иноватори од Централна и Источна Европа на Financial Times, наречен "New Europe 100", вклучува многу добри примери во таа насока. Во него присуствува и унгарскиот лекар, кој создал веб страна за медицински совети, придвижуван од социјална мрежа, како и тимот од полски студентите кои имаат креирано робот кој може да работи на Марс. Во листата е рангиран и пронајдок од Словаците - летачки автомобил. А сепак, и покрај искуството од комунизмот и случувањата по откритието на Едвард Сноуден за шпионажата од страна на американските власти, владите во Централна Европа не преземаат цврста позиција, за да ја зауздаат власта. Полицијата поднесува илјадници барања секоја година да го следи интернет сообраќајот, а локалните власти речиси секогаш им го гарантираат. Корисниците ретко се известени за тоа, а на каква база се врши следење често останува нејасно. Премногу често законите кои гарантираат слобода на интернет, им се игнорирани или заобиколувани. Дебатите се фокусираат на тоа дали дадена содржина треба да биде блокирана поради заштита на авторските права. И во четирите земји прописите итно треба да бидат променети, за да се разјаснат границите на слободата на изразување на блогерите и новинарите. Законодавството треба да биде модернизирано, па да ги одразува промените во онлајн светот и да ја припознае огромната промена во комуникациите и начинот на кој се доставуваат вестите. Во Словачка онлајн новинарите не се радуваат на правна заштита, каква имаат во печатените изданија. Одлуките на судот во врска со содржината на интернет покажуваат фаворизирање на политичарите пред медиумите. Во Полска судиите бараат брзо отстранување на навредлива содржина, објавена на интернет, а клеветите се предмет на кривично гонење. Во овој поглед транспарентноста во Централна Европа треба да се зголеми. Постојното во моментов законодавство е доволно нејасно, за да им овозможи на властите да ја ограничуваат слободата на говорот, повикувајќи се на нешта како трговска тајна или стравувањата за доверливост на податоците. Унгарија е земја од овој регион која се презентира најлошо. Во 2010 година нејзината десно ориентирана влада усвои медиумско законодавство кое бара сите новински организации да се регистрираат и наведува дека сите статии и репортажи треба да бидат "избалансирани" и "од значење за граѓаните на Унгарија". Покрај тоа, тие треба да го почитуваат човековото достоинство. Но исто така законот ја слабее заштитата на новинарските извори. Предвидени се и санкции за прекршување на правилата, вклучувајќи казни и запирање на изданија. Европската комисија, Советот на Европа и регулаторите се едногласни во критиките кон законите, но унгарската влада продолжува да не ги слуша нивните зборови. Новиот Кривичен законик ги остава "дупките" за злоупотреба на власта, вклучувајќи можност за филтрирање на содржини на интернет. Минатата есен Владата се обиде да воведе "данок за интернет" во износ од 0,50 евра за гигабајт, еквивалент на кој би бил данок на читањето на книга. Откако повеќе од 100 илјади луѓе излегоа на протест во Будимпешта, предлогот беше повлечено, барем засега. Поранешните комунистички земји имаат единствена можност да станат светски лидери во областа на слободата на интернет. На самитот на Меѓународната унија за телекомуникации, кој се одржа во Дубаи во декември 2012 година, Михаил Бони, поранешниот полски министер за администрација и дигитализацијата, одигра важна улога во блокирањето на напорите за воведување на владина контрола врз користењето на интернет. Истовремено, Министерството за надворешни работи на Полска не прави ништо за да ја обезбеди интернет слободата како приоритет. За разлика од Чешка, Полска се уште не се приклучила кон Коалицијата за онлајн слобода. Пред две децении луѓето од Централна Европа се побунија за да ги соборат тајно авторитарните влади. Денес поранешните комунистички земји од регионот постигнаа значителен напредок. Но им претстои уште многу работа. Еден добар начин да почнат да дејствуваат во таа насока е да влезат во битката за слободата на интернетот. K.K.