Онкологија и буџет: Зошто раното откривање штеди милиони?
Објавено во: Колумни 12 Септември, 2025 07:30
Автор: Филип Ачкоски, м-р по фармација, д-р по бизнис администрација, извршен директор во фармацевтска индустрија, медицински писател и здравствен едукатор со повеќе од 20 години искуство на пазарите во Југоисточна Европа. ТопЕдукатор.
Раното откривање на канцер не е „луксуз“, туку здравствена и финансиска неопходност!
Канцер откриен во касна фаза е голгота за пациентот и семејството, која не би му ја посакале ни на најлошиот душман, и за жал многу често има фатален крај.
Колку чини систематско задоцнето откривање на канцер? Милиони евра, човечки страдања и животи. Од друга страна заштедата од откривање на канцерите во рана фаза е огромна.
Како еден близок пример кој ја потврдува оваа констатација ја земаме студијата за
регионот на Војводина (Србија), каде е пресметано дека вкупниот економски товар од рак на дојка во 2019 е проценет на 15 милиони евра, што изнесува 0,12 % од регионалниот БДП (PMC). Од овие трошоци само 1 % отпаѓаат на скрининг, додека 66 % се индиректни трошоци (недостиг на продуктивност, боледувања, разни компликации)( PMCResearchGate).
Слично, во држави со развиени програми за скрининг, лечењето на пациенти со рана дијагноза за рак е 2 до 4 пати поевтино од лечење во понапредни, комплицирани фази (World Health Organization).
Студија за дигитална мамографија (Канада) проценила дека годишниот скрининг на пациентките од 40-74 години е многу исплатлив. Секоја спасена смрт од рак всушност значела заштедени:
25.501 CAD$ по избегната смрт
1.100 CAD$ по добиена година живот (life‑year) (JAMA Network).
Македонската перспектива — слична вредност, потенцијално уште посилен ефект
Македонија нема детална домашна студија, но логиката е недвосмислена: како и во Војводина, која има сличен број на жители и споредливи економски параметри, штетите од рак на дојка би биле околу 15 милиони евра.
Годишниот скрининг на пациентките од 40-74 години ќе биде исплатлив трошок кој ќе придонесе за:
· Помалку хоспитализации и скапи третмани.
· Многу спасени животи и спречени семејни трагедии.
· До 66 % помалку индиректна економска штета (пропуштени приходи, работоспособност).
Според тоа — што да може да направи Македонија по ова прашање?
· Инвестирање во целосно покривање на скрининг-програми за рак на дојка, колоректален канцер, рак на грло на матка, канцер на простата, белодробен канцер и други.
· Унапредување на системот за рана дијагностика во примарната здравствена заштита.
· Изградба на економски модели (QALY, ICER) кои ќе потврдат колку заштеда носи секоја рано откриена канцерозна состојба.
· Едукација за подигнување на здравствената свест (од најрана возраст а особено на работоспособната популација)— не е трошок, туку најдобра инвестиција.
Заклучок
Раното откривање на канцер не е опција, тоа е здравствен и економски императив. Во пракса, релативно исплатливо решение —скрининг и рана дијагноза — може да го реши најголемиот дел од економските загуби поврзани со онкологијата.
Во Македонија, инвестицијата во скриниг е најисплатливиот фармакоекономски модел кој ќе спаси животи, промени многу трагични судбини на граѓаните, и на крајот на денот ќе заштеди милиони од буџетот.
* Македонска берза и оваа година во соработка со Фактор доделува повеќе награди во различни категории за „Акција на годината“ при тргувањето со хартии од вредност.
Еден од критериумите за доделување на признанијата ќе биде и мислењето на јавноста. Гласањето ќе се одвива до 12 декември, а предвиден термин за доделувањето на самите награди е 23 декември.
Од таму, може да гласате за едно од следните котирани друштва:
Можеби ќе ве интересира
Топ 10 лекови во светски рамки – и каде е Македонија во овој поглед?
