Стабилна буџетска потрошувачка – пораст на долговите

Добивај вести на Viber

Македонската влада веќе објави дека го усвоила Предлог-буџетот за 2013 година и како што е редот тој надоцна до крајот на годината ќе биде изгласан од страна на пратениците во Собранието на РМ. Презентирањето на клучните параметри (планирани расходи од 2,7 милијарди евра и приходи од 2,4 милијарди евра, т.е. буџетски дефицит од 3,5% од БДП) беше пропратено со констатација дека буџетската потрошувачка  во наредната година нема да биде  поголема од годинешнава. Се даде и првична оценка дека буџетската потрошувачка во наредната година ќе биде оптимална согласно условите во европската економија и европската криза. Нема сомнение дека со задржувањето на обемот на ланската буџетска потрошувачка се настојува да се одржи статус кво во општествените односи. Бидејќи, и намалувањето и зголемувањето на средствата би значело отворање на расправи за преструктурирање на потрошувачката, во согласност со приоритетите во развојот и потребата за намалување на високата невработеност и сиромаштија. А тоа не е благопријатно во услови на затегнати политички односи и меѓуетнички тензии, рецесивни движења и предизборен период (локални избори во март). Од презентираните податоци, очигледна е намерата со буџетот за наредната година да се одговори на рецесивните движења во земјата и во европските земји, наши значајни партнери, во согласност со теоретските поставки дека во услови на рецесија треба да се  зголемуваат буџетскита расходи за да се зголеми побарувачката и да се стимулира оживувањето на стопанството. Врз ваквите сознанија беше планиран и годинешниов буџет. Меѓутоа, поради неостварувањето на предвидениот раст на БДП (коригиран со ребалансот од 4,5% на 2.5%) и на предвидените приходи годинава, задоволувањето на утврдената потрошувачка мораше да се финансира со зголемувањето на износот на буџетскиот дефицит од 2.5% на 3,5%. Ако се има предвид дека предвидувањата на годинешнава стапка на раст на БДП ќе биде помала од коригираната со ребалансот, ако не и стагнантна (како што се предвидува од НБРМ) тогаш е очигледно дека, ако не се изврши корекција на потрошувачката или барем на нејзината структура, антирецесиските напори во оваа и во наредната година ќе се финансираат со пораст на јавниот долг на земјата. Ова, само по себе, и не треба да е голем проблем ако странските средства се искористат за   преструтурирање на буџетската потрошувачка во насока на продуктивно трошење (барем за износот на порастот на долгот спрема странство). Проблем е доколку ни се случи, овие финансиски срества, пред се, да се употребат за отплата на достасаните странски кредити со што единствениот позитивен ефект би бил на краток рок и тоа одржување на постојното ниво на потрошувачка со цел обезбедување на социјалниот мир во земјата. Одтука, многу е површно третирањето на апсолутната големина на процентот на буџетскиот дефицит како квалитетна или не во зависност од тоа дали е тој 2, 4 или 6%. Имено буџетскиот дефицит преставува вредност која го покажува диспаритетот меѓу потребните  средства и оние кои можат да се обезбедат во буџетот, но уште побитна е неговата структура, односно за што ќе бидат употребени средствата прибрани од  надворешната акумулација. Дали се задолжуваме за да враќаме стари долгови, да покриваме плати на администрација, да инвестираме во објекти што долгорочно и среднорочно не генерираат приходи.  Но, доколку се има предвид фактот дека буџетот е едногодишната рамка на трошење на средствата во една економија , а последиците од таквото трошење се подолгорочни, останува констатацијата дека некогаш и поголем процент на буџетски дефицит може да претставува поквалитетен макроекономски показател доколку средствата бидат употребени во проекти кои наредните години ќе генерират прилив на средства во буџетот. Од првите презентирани информации за ново скроениот буџет за 2013 година не се гледа карактерот на  новото задолжување, ниту неговите ефекти врз долговната позиција на земјата спрема странство. Како што веќе спомнавме не треба да заборавиме дека едногодишните буџетски задолжувања имаат долгорочни платнобилансни ефекти. А не треба да  не залажува ниту моменталниот индикатор за степенот на задолженост на земјата од 30% од БДП. Проблемот е во годишните можности за отплата на достасаните обврски спрема странските доверители. А во сите расправи, и порано и сега,  нема проекција  за порастот на долговите и можностите за нивно сервисирање. Тоа остава впечаток дека се задолжуваме ад хок (според дневно-политичките потреби), а за сервисирањето на долговите по правило се расправа  кога ќе се случи да не може да се одговори на некоја од обврските спрема странските доверители. А тогаш? Цената е огромна, за што потврдуваат и искуствата на презадолжените земји од еврозоната. Имено, најпрво треба да се плати повисока цена на новите кредити за отплата на старите, а ако тие не се достапни, ќе мора да се преземат рестрикции во потрошувачката, па и продажба на она што остана од јавниот капитал. За да се избегнат неповолните последици од финансирањето на јавната потрошувачка преку одржување на буџетски дефицит неопходно е  благовремено и истовремено со задолжувањето да се согледуваат и можностите за отплата на странските кредити. Затоа што  изненадувањата се болни и за бизнисот и за населението. А основа за загриженост има, затоа што од една страна имаме најави за изгадба на значајни инфраструктурни објекти врз основа на дополнителна странска акумулација, а од друга страна се соочуваме со бавна промена на увозно зависната стопанска структура. Значи, изградбата на капитални објекти е неопходнa , но тие  ќе можат да се реализираат без да предизвикуваат проблеми со сервисирањето на странските доверители, единствено ако се  промени стратегијата за развој на земјата (во извозно ориентирана развојна стратегија), во спротивно многу реално е процентот на буџетски дефицит да стане категорија која може да предизвика несакани последици за идниот развој.   Д-р Крсте Шајноски