ТРЕБА ЛИ И МАКЕДОНИЈА ДА БИДЕ ЗАГРИЖЕНА? Како ќе влијае германската рецесија за земјите од Западен Балкан?

Добивај вести на Viber

На краток рок, рецесијата не треба да ја наруши економската соработка на Германија со Србија, Босна и Херцеговина, Северна Македонија и Црна Гора. Ќе има проблеми,доколку рецесијата потрае, покажува анализата на Институтот за политика и економија на Југоисточна Европа (ИПЕСЕ).

Иако се смета за „техничка“, рецесијата на германската економија ги натера земјите од Западен Балкан сериозно да размислуваат и им задава сериозни грижи. Има многу причини затоа што Германија е економскиот мотор и клучен партнер на земјите од Западен Балкан , некои помалку, а некои многу повеќе. Прашањето на сите прашања е како кризата во Германија ќе се одрази на економската соработка на земјите од регионот на Западен Балкан со Германија. Дали е време за аларм? И дали Германија ќе ги повлече Србија, БиХ,  Македонија и Црна Гора во закрепнување или во рецесија?

Се чини дека Црна Гора има најмалку главоболки поради рецесијата во Германија . Нејзината економија нема премногу допирни точки со германската економија, така што влијанието на рецесијата ќе биде минимално. Според податоците на Црногорската стопанска комора, вкупниот прилив на странски директни инвестиции во периодот јануари-септември 2022 година изнесува 848 милиони евра, а учеството на инвестициите од Германија е само 7,8 отсто. Податоците на Монстат покажуваат дека Германија не е меѓу првите три земји во надворешната трговија на Црна Гора, ниту во извозот (Србија, Швајцарија, БиХ) ниту во увозот (Србија, Кина, Грција). А од вкупниот број туристи кои ја посетиле Црна Гора, само 7,9 отсто биле од Германија.

Германија е меѓу петте најголеми надворешно-трговски партнери на Босна и Херцеговина со околу 2,6 милијарди евра размена (од вкупно 24 милијарди евра). Што се однесува до инвестициите, германските компании до крајот на септември минатата година инвестирале 43 милиони евра, а според тој критериум Германија е на петто место, што е двојно повеќе од компаниите од Австрија кои се на прво место со 86 милиони евра. Една од позначајните гринфилд инвестиции во БиХ е проектот Voith Hydro Bosnia doo Lukavac - германска инвестиција од 11,3 милиони евра во производство на електрични мотори и генератори.

Поделени се мислењата во економските кругови во Босна и Херцеговина во однос на влијанието на германската рецесија врз економијата на Босна и Херцеговина. Оптимистите, кои тврдат дека нема да има значителни импликации за економијата на БиХ, како аргумент за својата теза го наведуваат фактот дека во март годинава е забележан историски месечен рекорд во извозот во Германија од 123 милиони евра. Песимистите, пак, како аргумент за загриженост ги наведуваат податоците за индустриското производство, кои укажуваат на тоа дека германската рецесија се уште се чувствува во Босна и Херцеговина.

Германија е најголемиот трговски партнер на Македонија . Економијата на таа земја има значителна, ако не и доминантна, трговска и финансиска изложеност кон Германија. Во деловните кругови на Северна Македонија се верува дека во моментов нема простор за голема загриженост, иако пресметките покажуваат дека економскиот раст за оваа година најверојатно ќе биде преполовен од четири на два проценти (меѓу другото, поради германската рецесија). Оптимизмот се заснова на фактот дека се уште постои голем интерес на германските компании за инвестирање во економијата на Северна Македонија. Трговската размена меѓу двете земји во 2022 година достигна рекордно високо ниво од 4,8 милијарди евра, но веќе во четвртиот квартал од 2022 година почнаа да се појавуваат знаци на забавување.

Неповолната економска клима во Германија се одрази на работата на македонските транспортни компании . Од почетокот на 2023 година е забележан пад на обемот на превезени стоки со патен, железнички и воздушен транспорт. Само кај камионскиот превоз на стоки во првите три месеци од годинава е забележан пад од 15 отсто.

Иако во првите изјави беше резервирана за влијанието на рецесијата, директорката на Германската стопанска комора во Македонија, Антје Ванделт, подоцна беше утврдена дека „рецесијата во Германија нема да има негативно влијание врз трговијата со Северна Македонија и нејзината економија воопшто“. Нејзиното мислење е дека Северна Македонија нуди интересен потенцијал, особено во контекст на актуелното преструктуирање на синџирите на снабдување меѓу германските компании и трендот на добавувачи да се приближуваат до Германија. За тоа сведочат голем број прашања од германски компании, кои, како што тврди Ванделт, се заинтересирани за пазарот во Македонија, како пазар на кој може да се инвестира и на кој може да се прошири трговската размена.

Телефонот во Комората постојано ѕвони, се јавуваат потенцијални германски инвеститори кои се заинтересирани да дојдат во Македонија.“ Ванделт најави дека германската компанија за производство на напредни батериски системи ќе биде следната германска инвестиција во Македонија.

Од сите земји на Западен Балкан, Србија е земја која има најголеми и најзначајни економски односи со Германија. Германија е единствениот најголем трговски партнер на Србија, а директните странски инвестиции кои доаѓаат од Германија се трети по големина. Во Србија работат вкупно 900 компании (од кои 124 се големи) чии основачи се германски компании и вработуваат 78.000 работници (се предвидува дека ќе вработат 100.000 работници на крајот на 2024 година). Трговската размена меѓу Србија и Германија ќе достигне 8,3 милијарди евра во 2022 година, при што извозот и увозот ќе бидат речиси еднакви.

Неверојатен резултат е забележан во последните две години - трговската размена имаше раст од 35 проценти. Пет германски компании се меѓу 15-те најголеми српски извозници. Германските компании во последните десет години инвестирале, според податоците на Народната банка на Србија, околу 2,2 милијарди евра, што ги сместува во групата на трите најголеми инвеститори. Резултатите од неодамнешното истражување на германско-српската стопанска комора сугерираат дека германската рецесија не треба да биде голема закана за очекуваниот економски раст на Србија, бидејќи оптимизмот на германските компании во Србија не се намалува, туку малку се зголемува.

Експертите, сепак, предупредуваат дека рецесијата во Германија може да претставува „ризик за прогнозирање“ . Ако не трае долго, нема да влијае на српскиот извоз и германските директни странски инвестиции, но ако трае - се е можно: извозот ќе се намали, а новите странски директни инвестиции ќе се одложат или воопшто нема да се реализираат. Успехот на земјите од Западен Балкан во зачувување и зголемување на економскиот раст ќе биде возможен доколку нивните влади и креаторите на економската политика препознаат каде ќе оди најавената транзиција на германската економија.

За да го зачува сегашното ниво и уште повеќе да ги подигне економските односи со Германија, Србија ќе мора внимателно да го следи Пакетот за раст, односно транзицискиот план за германската економија подготвен од Владата во Берлин. Пакетот е одговор на структурните проблеми на германската економија, а неговата цел е зајакнување на конкурентноста на германската економија. Еден од приоритетите е модернизација на даночниот закон кој не предвидува зголемување на даночните стапки, ниту воведување нови давачки, но затоа се подготвува воведување на инвестициона премија.

Даночните и кредитните политики ќе го поттикнат зголемувањето на иновативната моќ на германските компании, бидејќи се покажа дека нивната технолошка предност исчезнува. Важен потег ќе биде и укинувањето на бирократските пречки за да се обезбеди побрза процедура за планирање и одобрување на дозволи за сите градежни проекти. За да се зајакне конкурентноста, мора да се обезбедат еластични синџири на снабдување и сигурно снабдување со суровини.

Работното законодавство значително ќе се модернизира со цел да се олесни имиграцијата на квалификувани работници на пазарот на трудот. Конечно, но можеби најважната мерка, е забрзувањето на енергетската транзиција и проширувањето на инфраструктурата за обновливи извори на енергија, што вклучува изградба на прифатни објекти и дистрибутивни мрежи за водород. Иако полемиката во германската јавност укажува дека долгорочниот одржлив раст не може да се одржи од јавните средства финансирани со задолжување на државата, постојат и мислења дека еден од одговорите на рецесијата би можеле да бидат владините програми за економски и инвестициски стимулации за компаниите како додека високите каматни стапки на банкарските заеми.

Српската економија би морала да најде место во германскиот пакет за раст. Прво, со понуда на суровини, полупроизводи и делови со цел да се зајакне безбедноста на синџирите на снабдување, но не само во автомобилската индустрија (како што беше до сега). А државната администрација во Србија ќе мора да (пошироки) економски и (потесни) инвестициски стимулации за да продолжи и забрза привлекувањето на германските компании, преместувајќи ги своите фабрики од Кина, да застанат во Србија и да изградат нови погони за снабдување на нивната индустрија. Добар пример за пракса е државната стимулација од 20 милиони евра за втората фабрика на Континентал во Нови Сад.