Удар врз кредитниот потенцијал на банките

Добивај вести на Viber

Пред вториот круг на локалните избори, покрај изборната кампања, во центарот на вниманието на јавноста се најде и централната банка на земјата. Не верувам дека тајмингот беше темпиран , но верувам дека одлуката која го привлече вниманието на банкарите и јавноста е исклучително контрапродуктивна. Имено, заложбата на Народната банка да се најде систем за пореално прикажување на финансиските резултати , резултираше со носење на одлука со која банките се присилуваат имотите што ги преземаат по основ на неисплатени кредитни обврски (обезбедни со хипотека) да мораат да ги продадат што побрзо (да ги впаричат). Доколку банкарите не успеат да се „отарасат“ од имотот во најскоро можно време, во одлуката е предвидено , тие да ја намалат вредноста во првата година за 20%, наредната година доколку не се реализира продажбата за уште 20% и се‘ така до крајот на петтата година кога, ако имотот не се продаде, ќе биде целосно парично ревалоризиран. Во билансот на успех  имплементирањето на ваквата одлука значи регистрирање на загуба за секоја тековна година како резултат на износот за кој се намалува вредноста на имотот, што пак на крајот директно се рефлектира и врз добивката на банката. Она што е интересно е што потенцијалните купувачи на такви имоти и продавачите на недвижнини во ваквата одлука  видоа шанса, првите, да дојдат до поевтин имот, а вторите, да го зголемат прометот поради очекуваното намалување на цените. Гласот на банкарите за контрапродуктивниот ефект на мерката го угуши гласноста на претставниците на централната банка со нагласувањето на ставот дека целта на таквата мерка е банките реално да го прикажуваат остварениот профит, како што рекоа, заснован врз добро работење. Впрочем само на овој начин можело реално да се добие претстава , колку од комерцијалните банки својот профит го темелат врз тоа што во својата добивка го пресметуваат и одземениот имот, кој најчесто е преценет и кој потоа со години не можат да го продадат. И сега, во присуство на антибанкарско расположение поради високите каматни стапки на кредитите во подолг период (како да се само тие виновни за тоа) се испушти од предвид да се укаже дека продавањето односно непродавањето на стекнат имот заради наплата на пласирани банкарски средства е прашање на менаџерска одлука, а не прашање на грижа на централната банка. Добри менаџери немаат интерес да чуваат такви имоти во билансите ниту еден ден откако ќе ги преземат. Тие им претставуваат товар (обезбедување, одржување, осигурување) и затоа настојуваат да се ослободат што е можно побрзо од нив. Но, сигурно не по секоја цена. Впрочем за успешното работење на менаџерите , последниот збор го имаат акционерите, кога ќе ја оценуваат профитабилноста во работењето на банката. Но, и тие, акционерите, водат сметка за условите за продажба на преземените имоти и со право не притискаат продажба на имотите кога побарувачката е значително редуцирана. Меѓутоа, секако, можат да побараат дел од хипотеките да се стават во функција со цел да се искористат за создавање на нови вредности. Но, повторно не по налог на централната банка, туку  како резултат на барањето на акционерите на банката. Нема никаква причина централната банка да го забрзува продавањето на преземените имоти за наплата на пласирани средства, особено ако нивната вредност се вклопува во супервизискиот стандард од законот за банките. Според  чл. 78 банката не смее да се стекнува со земјиште, згради и опрема кои не ги користи за извршување на финансиските активности, освен оние кои се стекнати врз основа на ненаплатени побарувања. Притоа, е утврдена и рамка. Имотот на банката во земјиште, згради, опрема и капитални делови во нефинансиски институции не смее да надмине 60% од сопствените средства на банката. Од овој аспект гледано одлуката на централната банка изгледа и незаконита, ако не се прецизира дека таа се однесува на преземените имоти со чија вредност се надминува лимитот од 60%. Меѓутоа, ако банката дојде во таква ситуација одговорноста е на менаџментот и тука, покрај собранието на акционерите, работа има и за централната банка. Од ова произлегува дека со мерката се врши неоснован и непотребен удар врз тековната добивка на банките, а со тоа се намалува значаен извор на средства за проширување на нивната кредитна активност (во третиот квартал од минатата година преземените средства по основ на ненаплатени побарувања достигнаа износ од 130 милиони евра). Доведена до крајни консеквенци, мерката за намалување на вредноста на преземените имоти од страна на банките во рок од пет години може да доведе до апсурдна ситуација. Под претпоставка да не успеат да ги продадат за пет години,  банките ќе бидат присилени да си ги купат таквите имоти од тековната заработувачка, па потоа да ги продават. Никој не објасни каква е смислата на евентуално ваквата разврска. Веројатно, и заради тоа што нема смисла. д-р Крсте Шајноски