БЕА НАЈСИРОМАШНИ ВО СВЕТОТ, СЕГА СЕ МЕЃУ НАЈБОГАТИТЕ ДРЖАВИ: Економскиот развој е достапен за секого

Добивај вести на Viber

Низ историјата, различни делови од светот економски се издигнувале и паѓале. Блискиот Исток со векови бил многу поразвиен од Европа, Африка била побогата од Централна и Југоисточна Азија во првата половина на 20 век, Кина била една од најбогатите области во светот до 19 век.

Има и примери за спротивното, држави и региони кои со векови биле сиромашни и станале економски, културни и научни сили. Во поголемиот дел од историјата, Западна Европа беше периферијата на цивилизираниот свет, а центарот беше во Кина, Индија и Блискиот Исток.

Како што има примери на земји кои за неколку децении станаа од релативно богати во сиромашни, исто така има и примери на земји кои се издигнаа од сиромаштија за само две генерации и станаа едни од најбогатите во светот.

Ирска беше сиромашна периферија на Западна Европа

Ирска е еден од поновите примери. Не толку одамна, заостаната земја на периферијата на Западна Европа, која првенствено тргуваше со соседното Обединето Кралство, денес е еден од светските индустриски, научни и економски центри.

Google, Apple, Facebook, X (поранешен Twitter), Accenture и други мултинационални корпорации имаат свои седишта за Европа во Ирска. Ова исто така создаде проблеми, особено при мерењето на БДП, бидејќи профитот на овие корпорации вештачки ги подига економските показатели (т.н. елф економија).

Но, дури и ако се погледнат извозот, платите, нивото на образование и другите „реални“ показатели, Ирска е една од најразвиените земји во една од најразвиените области во светот - во ЕУ. Тоа беше постигнато во последните триесет години, а поради импресивниот раст за краток временски период, Ирска сè уште се нарекува Келтскиот тигар.

До почетокот на 90-тите години на минатиот век, Ирска беше заглавена во економскиот напредок. Имаше реален раст на платите, но тој беше многу слаб, практично незабележлив. Покрај тоа, невработеноста се зголеми, од 6 проценти во 1973 година на повеќе од 16 проценти до крајот на 80-тите.

Во 80-тите, политичарите се обидоа да го стимулираат економскиот раст со високи државни трошоци, со длабок буџетски дефицит и задолжување. Тоа имаше лоши резултати, покрај тоа што растеше невработеноста, а растот на реалните плати беше пренизок.

Во 1990-тите, преголемото задолжување беше прекинато, даноците беа намалени за да се поттикнат странските инвестиции и децениските високи инвестиции во образованието конечно се исплатија. Меѓународните корпорации ја искористија Ирска како отскочна даска кон Европа, а многумина го преселија производството таму за да ги искористат предностите на високообразованата работна сила. Годишниот раст на БДП во втората половина на 90-тите беше близу 10 проценти.

Ирска почна да извезува во целиот свет, не само во Обединетото Кралство како порано. Големиот економски раст доведе до имиграција, главно висококвалификувана работна сила која доаѓаше да работи во бројни меѓународни компании од САД, кои дојдоа во Ирска.

Јужна Кореја беше посиромашна од делови на Африка

Јужна Кореја беше една од најсиромашните земји во светот, посиромашна од многу земји/колонии во Африка. Всушност, Северна Кореја беше индустриски центар на Кореја во поголемиот дел од нејзината историја, додека Јужна беше земјоделска задна врата.

Набргу по завршувањето на Втората светска војна започнала Корејската војна, која го спречила развојот на земјата во 1950-тите. Но, ни 60-тите не беа подобри, па БДП по глава на жител остана на 10-12 проценти од БДП. Во тие децении, Јужна Кореја реално повеќе личеше на воена диктатура отколку на демократија.

Политиките кои го нагласуваа образованието, извозот и технолошкиот развој доведоа до голем раст во 70-тите и 80-тите години, со ниски даноци, минимална социјална држава, но и големо мешање на владата во економијата, особено преку субвенции. Овој модел е опишан и како државен капитализам или корпоратизам. Јужна Кореја стана еден од азиските тигри.

Во 1997 година започна азиската финансиска криза, но земјата закрепна за неколку години. Дотогаш веќе достигна ниво од 50 отсто од БДП по жител на САД. Растот продолжи и по закрепнувањето од азиската финансиска криза во доцните 90-ти, а денес Јужна Кореја е на приближно 70 проценти од американскиот БДП по глава на жител, со бројни параметри (образование, здравје, животен век...) во кои води.

Економско чудо на Шпанија

Не толку сиромашна како Јужна Кореја во првата половина на минатиот век, Шпанија не е ништо помалку импресивна. Денес е заборавено, но 60-тите беа периодот на шпанското економско чудо. Во тоа време, нејзиниот економски раст беше втор највисок во светот, по Јапонија.

Причината зошто многу помалку се пишува за шпанското економско чудо веројатно лежи во тоа што во тоа време владееше диктаторот Франциско Франко. Економското закрепнување по крајот на Втората светска војна беше слабо, а акцентот на самодоволноста, што Франко го турка во тоа време, не доведе до економски раст.

Поради ова, Франко назначува технократи, кои ги напуштаат политиките на самодоволност, ја либерализираат трговијата и бизнисот. Политичките слободи останаа минимални, но економските слободи радикално се прошируваат. Државата ја задржа контролата врз некои важни индустрии, како што е автомобилската индустрија, но општата економска либерализација доведе до повеќе странски и домашни инвестиции, се појави масовен туризам и се прошири секторот на недвижности.

Планот за стабилизација од 1959 година, донесен од новата технократска влада, ги отстрани бариерите за меѓународната трговија (увозот), ги намали владините трошоци и ја укина контролата на цените. Имајќи предвид дека државата сè уште имаше силна контрола врз клучните индустриски компании, овој пристап може да се опише и како мешавина на економски либерални политики со некаква државна интервенција, форма на корпоратизам или државен капитализам.

Сиромаштијата не е судбина

Вистина е дека секоја земја што е богата денес некогаш била сиромашна. Сиромаштијата е почетната состојба на секое општество, но тие се разликуваат по тоа дали успеале или не да најдат пат до богатството. Секое општество што ја оправдува својата неразвиеност со некаква историска неправда само бара изговори.

Војната не е оправдување, бидејќи многу земји беа целосно уништени во војна неколку пати и се опоравуваа економски. Колонијализмот не е оправдување бидејќи некои поранешни колонии денес се побогати од нивните поранешни колонизатори, додека други економии назадуваа по стекнувањето независност.

Недостатокот на природни ресурси е лош изговор затоа што некои од најбогатите земји се сиромашни во нив и денес, а изобилството на природни ресурси не е оправдување (т.н. проклетство за ресурси) бидејќи има високо развиени земји со развиена индустрија кои имаат многу природни ресурси (на пример, Норвешка).

Економскиот развој е достапен за секого. Покрај трите наведени земји, може да се споменат и Кина, Сингапур, Тајван, Норвешка, Италија, Швајцарија итн. На крајот, ниту богатството, ниту сиромаштијата не се судбина на државите и народите, туку најмногу (не исклучиво) резултат на низа изградени институции; правни, политички, социјални и економски.