Денот на трудот - 1 Мај: Настана во САД, но американците не го признаваат

Добивај вести на Viber

Секоја година на 1 мај ширум светот се слави Меѓународниот ден на работниците или Денот на трудот.

Во десетици земји, Први мај е официјален празник, а особено е важен за активистите за правата на работниците.

Денот ги одбележува минатите борби на работниците против бројните прекршувања на работничките права, вклучувајќи долги работни денови и недели, лоши услови и детски труд.

Зошто се слави 1 мај?

Кон крајот на 19 и почетокот на 20 век, синдикалците, а потоа и социјалистите и комунистите, го избраа 1 мај за Меѓународен ден на работниците.

Датумот беше симболичен, во знак на сеќавање на аферата Хејмаркет што се случи во Чикаго во 1886 година.

Со години, американската работничка класа - честопати принудена да работи и до 16 часа на ден во небезбедни услови - се бореше за осумчасовниот работен ден.

Во октомври 1884 година, Федерацијата на организирани занаети и работнички синдикати на Соединетите Американски Држави и Канада одлучи дека 1 мај 1886 година ќе го одбележи првиот ден кога ќе стапи на сила осумчасовниот работен ден.

Тој ден, меѓу 300.000 и 500.000 американски работници излегоа на штрајк во градовите и населбите низ целата земја, според различни проценки на историчарите. Во Чикаго, кој беше центар на борбата, речиси 40.000 луѓе протестираа и штрајкуваа.

До 3 мај, штрајкот беше добро координиран и главно ненасилен, но како што се приближуваше крајот на работниот ден, штрајкувачите од Чикаго се обидоа да се соочат со штрајкбрехерите (кои се противеа на штрајкот) во компанијата McCormick Harvesting Machine Company. Големи полициски контингенти ги заштитија штрајкбрехерите, а полицајците отворија оган врз штрајкувачите, убивајќи најмалку двајца.

Додека полицијата се обидуваше да ги растера демонстрантите, еден ден подоцна на плоштадот Хејмаркет во Чикаго, врз нив беше фрлена бомба, при што загинаа седум полицајци и најмалку четворица цивили. Полицијата потоа фати и уапси осум анархисти, од кои сите беа осудени за заговор. Судот осуди седум од нив на смрт, а еден на 15 години затвор. Четворица беа обесени, еден изврши самоубиство, а на двајца казната им беше преиначена во доживотен затвор.

Многумина од левицата, вклучително и социјалистите и анархистите, ги сметаат оние што загинаа како „маченици на Хејмаркет“.

Во 1889 година, Втората интернационала – меѓународна организација на работници и социјалисти – прогласи дека 1 мај отсега ќе биде Меѓународен ден на работниците. Аферата Хејмаркет стана пошироко работничко движење.

Историја на празникот по 1916 година?

Откако осумчасовниот работен ден беше воведен во САД во 1916 година, беше поддржан од Комунистичката интернационала, меѓународна коалиција на социјалистички и комунистички партии и комунистички и социјалистички партии во различни земји.

Истата година, како што продолжи Првата светска војна, делумните штрајкови и судирите со полицијата во САД и во неколку европски земји беа мотивирани од масовно антивоено чувство колку и од борбата за работничките права.

Во 1917 година, кога САД објавија дека влегуваат во војната, социјалистите и другите левичари демонстрираа против крвопролевањето.

Марксистичките лидери ширум светот - меѓу нив Роза Луксембург и Владимир Илич Улјанов, попознат како Ленин - ја гледаа војната како пример на капиталистички и империјалистички држави кои ги спротивставуваат членовите на меѓународната работничка класа. Тие тврдеа дека работниците треба да се обединат и да водат револуционерна војна против владејачките класи во нивните земји.

Четири дена по револуцијата со која беше соборена царската власт во Русија, со официјален декрет беше воведено осумчасовно работно време.

Зошто САД не го слават Први мај?

Денот на трудот или Меѓународниот ден на работниците, кој се слави на 1 мај, е државен празник во повеќе од 80 земји во светот.

Иако потекнува од борбата на американските работници, Соединетите Држави не го признаваат 1 мај како официјален Ден на трудот, туку наместо тоа го слават својот Ден на трудот во првиот понеделник во септември. Воспоставувањето на Денот на трудот на тој датум е поврзано со штрајкот на Пулман од 1894 година. Тоа беше широко распространет штрајк и бојкот на железницата што сериозно го наруши железничкиот сообраќај на Средниот Запад. Тогашниот американски претседател Гровер Кливленд им нареди на федералните единици да го прекинат отпорот, а неколку луѓе беа убиени во насилните судири на улиците на Чикаго. Во средината на немирите - кои на крајот доведоа до забрана на федералната влада - претседателот Кливленд предложи да се воспостави национален празник во чест на работниците. Најочигледен избор беше или Денот на трудот или Први мај. Меѓутоа, социјалистичкото потекло на вториот и неговата поврзаност со различни работнички немири, особено аферата Хејмаркет во Чикаго во 1886 година, го направија Први мај неприфатлив.

Има нејаснотии околу тоа како настана прославата на Денот на трудот во септември. Повеќето извори се однесуваат на Питер Џ. МекГваер, синдикален водач кој го основал Обединетото братство на столари во 1881 година, или Метју Мегваер, механичар и секретар на Централниот синдикат на трудот (CLU). Еден од мажите и предложи на CLU да се одржи прослава во чест на американските работници. На 5 септември 1882 година, околу 10.000 работници, спонзорирани од работната организација „Витези на трудот“, одржаа парада во Њујорк. Немаше посебно значење за тој датум, пишува Британика. Мекгваер рече дека е избран датумот бидејќи паднал приближно на половина пат помеѓу 4 јули и Денот на благодарноста. Во 1884 година, „Витезите на трудот“ усвоија резолуција првиот понеделник во септември да се смета за Ден на трудот. Идејата брзо се рашири, а следната година во многу земји се одржаа прослави.

Така бил избран Денот на трудот и на 28 јуни 1894 година, Кливленд потпишал закон со кој се прогласува за официјален федерален празник.

Канада, исто така, го слави Денот на трудот во првиот понеделник во септември.

Полјаците, по падот на комунизмот, 1 мај го слават како државен празник, но неофицијално се нарекува Ден на трудот. По Први мај следи Денот на Уставот, кој се слави на 3 мај. Овие два датуми заедно често резултираат со долг викенд наречен Majówka, кој може да трае до девет дена од 28 април до 6 мај, по цена да земете само три дена одмор. Луѓето многу патуваат, а Majówka неофицијално се смета за почеток на сезоната на скара во Полска.

Велика Британија и Ирска го слават првиот понеделник по 1 мај како празник.

Казахстан го слави Денот на националното единство на Казахстан на први мај, додека Денот на трудот се слави во последната недела од септември.

Јапонија официјално не го прогласи Први мај за национален празник, но со оглед на тоа што паѓа меѓу другите национални празници, тој е слободен ден за повеќето работници.

Земјите од регионот го слават 1 мај Денот на трудот, како единствен официјален празник наследен од времето на СФРЈ, каде што бил еден од главните празници.