Кој увезува, а кој извезува најмногу енергија во Европа?

Добивај вести на Viber

Енергијата е суштински дел од нашиот секојдневен живот и 'рбетот на нашите економии. По руската инвазија на Украина, енергетската безбедност стана жешка тема во Европа - како и достапноста. Euronews подетално ја разгледува трговијата со електрична енергија, откривајќи ги нето увозниците и извозниците на континентот.

Како што геополитичките тензии растат, а климатската криза станува сè поитна, Европската Унија се стреми да ги подобри енергетските врски меѓу земјите-членки.

Дејствувајќи во унија, а не како фрагментиран блок, ЕУ ќе може да „ја зголеми својата безбедност на снабдувањето со електрична енергија и да интегрира повеќе обновливи извори на енергија во енергетските пазари“, соопшти Европската комисија.

Според Меѓународната агенција за енергија (ИЕА), увозот и извозот на електрична енергија меѓу европските земји-членки на ОЕЦД значително се зголемија во последните две децении.

Но, кои земји имаат највисоки стапки на нето увоз - што значи дека купуваат повеќе електрична енергија отколку што продаваат? И кои земји се нето извозници, продавајќи повеќе електрична енергија отколку што купуваат?

Меѓу 35 европски земји во 2024 година, 13 беа нето извозници на електрична енергија, додека 21 беа нето увозници, според Евростат. Само една земја, Кипар, не пријави увоз на електрична енергија.

Главниот начин да се види колку една земја се потпира на увоз на електрична енергија е со гледање на нето увозот како процент од вкупната потрошувачка на електрична енергија. Ако оваа стапка е позитивна, тоа значи дека земјата увезува повеќе електрична енергија отколку што извезува, додека негативната бројка покажува дека земјата извезува повеќе отколку што увезува.

Меѓу 35-те земји во 2024 година, „нето увозот како процент од електричната енергија достапна за финална потрошувачка“ во просек изнесуваше -0,5% во ЕУ. Во просек, земјите од ЕУ затоа извезуваат повеќе отколку што увезуваат.

Највисок нето извоз во Шведска и Франција

Во неколку земји, нето извозот на електрична енергија го надминува увозот. Шведска ја држи најсилната позиција со -27%, по што веднаш следи Франција со -22%.

Словенија (-19%), Норвешка (-14%), Словачка (-13%), Чешка (-12%) и Австрија (-10%) се исто така силни извозници на електрична енергија.

Меѓу четирите најголеми економии во ЕУ, Франција (-22%) и Шпанија (-4%) се нето извозници, додека Германија (6%) и Италија (18%) се нето увозници.

Жак Персебоа, професор по заслуги на Универзитетот во Монпелје, забележа дека земјите со нето извоз се оние со значително хидроелектрично производство, како што се Шведска и Норвешка, или голема нуклеарна флота, на пример во Франција и Шведска.

Земјите со нето увоз се оние со висок процент на повремени обновливи извори на енергија, бидејќи увезуваат многу кога нема ветер или сонце.

Може да се појават годишни флуктуации

Бројките може значително да варираат од една до друга година, како што е очигледно кога се споредуваат податоците од 2024 и 2023 година.

На пример, додека Грција беше нето увозник со стапка од 10% во 2023 година, таа стана нето извозник во 2024 година со вкупно -0,6%. Слично на тоа, стапката на нето увоз на Хрватска нагло се зголеми од 10% на 26% во истиот период.

Експертите, исто така, се осврнуваат на енергетскиот микс и моделите на користење на електрична енергија во овие флуктуации.

Џон Спрингфорд, соработник во Центарот за европски реформи (CER), рече дека земјите што се потпираат на гас за одредување на цената на електричната енергија ќе имаат тенденција да увезуваат повеќе електрична енергија.

„Земјите во кои гасот е почесто маргинален производител ќе бидат поголеми нето увозници. Бидејќи цената на гасот е повисока, а тие го користат гасот почесто, овие земји ќе откријат дека увезуваат повеќе од поевтини постројки во странство“, рече тој.

Рина Боле Зелер, раководител на програмата за енергетска политика на ЕУ во Agora Energiewende, забележа дека Германија била нето извозник на електрична енергија две децении пред да стане нето увозник на електрична енергија во 2023 година. Ова потоа продолжило во 2024 година.

Причините за ова поместување вклучуваат „повисоки цени на јаглеродот, кои го направија германскиот јаглен помалку конкурентен на европскиот пазар“ и „пензионирањето на три нуклеарни реактори“, рече Зелер.

Таа додаде дека изградбата на обновлива енергија во соседните земји, исто така, го зголемила снабдувањето со ниска цена.

Нето волумен: Италија најголем увозник

Гледајќи го нето обемот на трговијата со електрична енергија, две големи економии стојат на спротивни страни. Италија е најголемиот нето увозник, со 51.000 GWh, по што следи Германија со 26.269 GWh.

Спротивно на тоа, Франција е најголемиот нето извозник на електрична енергија во апсолутни вредности, со 89.851 GWh, по што следи Шведска со 33.435 GWh.

„Франција стана најголем извозник на електрична енергија во светот во 2024 година, со нето извоз на електрична енергија од рекордни 90 TWh, што одговара на повеќе од годишната потрошувачка на електрична енергија во Белгија“, рече Зелер.

Ова главно беше поттикнато од закрепнувањето на нуклеарното производство и зголемувањето од 10% на производството на обновливи извори.

Кога сонцето во Германија заоѓа, ветерот во Данска изгрева

„Прекуграничната трговија со електрична енергија е клучна карактеристика на енергетскиот систем на Европа. Ваквите размени ја прават електричната енергија поевтина за европските домаќинства и индустријата, а воедно се и најевтиниот начин за гарантирање на безбедноста на снабдувањето“, рече Зелер.

Исто така, го олеснува интегрирањето на варијабилните обновливи извори на енергија - чие производство варира во зависност од времето - со што се намалуваат емисиите во енергетскиот сектор, додаде таа.

„На пример, производството на енергија од ветер во Данска може да се зголеми кога производството на сончева енергија во Германија се намалува навечер“, додаде таа.