Животот во СФРЈ: За невработеност од 20 %, во Македонија сега, може само да сонуваме!

Добивај вести на Viber

Невработеноста била појава која постоела цело време во социјалистичка Југославија, но во првите години по завршувањето на Втората светска војна, како и во текот на 60-тите и 70-тите години од минатиот век таа сепак не претставувала деструктивен елемент за економијата. По смртта на Јосип Броз Тито во 1980 година, проблемот со невработеноста почна да станува извор на економски потешкотии, пишува меѓудругото во својата книга универзитетскиот професор Здравко Петак.    Стапката на невработеност во Словенија, најразвиениот дел од земјата, во 1990 година изнесувше 4,8%, додека истовремено на Косово изнесувала 38,4%. Ако се разгледуваат одделно годините (1980 – 1990) може да се забележи голема невработеност особено кон средината на 1980 година, кога стапката на невработеност во Косово изнесувала неверојатни 50%, а во Словенија практично и не постоела. При крај на 80-тите, веќе и Хрватска почнува да се приближува накај 10%. Во Македонија таа се движеше меѓу 22 и 28 %, зависно од годините. Практично БИХ, Црна Гора, Македонија и Косово беа во нерзавиените подрачја со стапки на невработеност околу 20% до 40 %, а останатите републики имаа стапки на невработеност од 5 % до 20%. Се на се, во почетокот на 1990-тите, огромната разлика со стапката на невработеност по одделни држави стигнуваат до горна точка на подносливост, а обидите на сојузните влади да ја намалат огромната разлика почна да доживува неуспех. Зошто економскките спротивности во СФРЈ, особено проблемот со невработеноста, не се решаваше со миграција на граѓаните од подрачјата со висока на подрачјата со ниска невработеност? Зошто со други зборови, не профункционира вообичаениот механизам пазар на работна сила каква што постои во западните демократии? Одговорот според професорот Здравко Петак, може да тргне во правец на аргументирање на социјалистичко економскиот состав и непостоењето институционален пазар на работна сила. Но, овој одговор не е целосен. Всушност, независно од институцијализацијата, пазарот на работна сила во одредена смисла сепак функционираше. Границата до која тоа беше можно, беше границата на национални заедници. Да постоеше СФРЈ денес ќе бевме дел од ЕУ и НАТО и пред Грција Доколку СФРЈ не се распаднеше, денес ќе живеевме во конфедеративна Југославија, која оддамна ќе беше членка на ЕУ и НАТО. Стандардот ќе ни беше неспоредливо подобар, со просечна плата од околу 740 евра. Да постоеше сега СФРЈ денес ќе бевме многу далеку пред Грција, а во одделни земјоделски гранки позади нас ќе беа дури и развиени земји, како на пример Австрија, смета српскиот економист Мирослав Здравковиќ. Според него, денес би имале значајно поголема заработка, број на вработени, особено мала невработеност, повисоко ниво на производство, извоз и БДП. „Многу не уназадија војните и распадот на СФРЈ, санкциите кои не следеа цело време. Сепак, тоа не може денес, после 20 години, да би биде изговор за внатрешната неспособност. Можевме со ова да се правдаме пет, па и десет години, но тоа веќе не држи вода. Дефинитивно, проблемот е само до нас“, потенцира економистот Здравковиќ. За Фактор, Мишко Иванов, новинар на 24 Вести