КАКО МОСКВА И КИЕВ СТАНАА СМРТНИ НЕПРИЈАТЕЛИ: Најважните настани во модерната историја

Добивај вести на Viber

На 24 февруари 2022 година, светот беше сведок на руската инвазија на соседна Украина. Како две земји, некогаш дел од Советскиот Сојуз, дојдоа до оваа точка? Ова се клучните настани што доведоа до кризата, како и некои значајни моменти што се случија од почетокот на војната пред повеќе од две години.

1 декември 1991 година: Украина станува независна

Набргу по распадот на Советскиот Сојуз, Украинците гласаа за независност. Украинскиот народ со големо мнозинство го поддржа нивната земја да стане суверена држава. Украина на тој начин стана втора по големина земја во Европа по површина, со значително население етнички Руси, пишува US News.

5 декември 1994 година: Потпишан е Меморандумот од Будимпешта

Меморандумот од Будимпешта за безбедносни гаранции беше потпишан на крајот на 1994 година. Овој документ е резултат на договорот на Украина да го предаде целото нуклеарно оружје од времето на Студената војна на Руската Федерација, со што Украина стана ненуклеарна држава. Пред тоа Украина го имаше третиот по големина нуклеарен арсенал во светот. Меморандумот го потпишаа Украина, Соединетите Американски Држави, Велика Британија и Русија, со обврска на сите потписнички да го почитуваат суверенитетот и територијалниот интегритет на Украина.

Ноември-декември 2004: „Портокалова револуција“

Претседателските избори меѓу Виктор Јушченко, прозападен кандидат и Виктор Јанукович, кој беше поддржан од Русија, предизвикаа големи контроверзии. Јушченко беше мистериозно отруен пред изборите, но се опорави. Јанукович беше прогласен за победник, но изборите беа нашироко окарактеризирани како наместени. Украинците излегоа на улиците облечени во портокалова боја, симбол на кампањата на Јушченко. До декември, демонстрантите успеаја да добијат ново гласање, во кое победи Јушченко.

3 април 2008 година: Русија се противи на членството на Украина во НАТО

На почетокот на април 2008 година, самитот на НАТО започна со жестоки дискусии за проширување на Акциониот план за членство (МАП) на Украина. За да станат членки на НАТО, воен сојуз од 28 европски и две северноамерикански држави посветени на зачувување на мирот и безбедноста во северноатлантскиот регион, земјите мора прво да добијат МАП. Рускиот претседател Владимир Путин го изрази своето противење за членството на Украина, наводно, му рекол на претседателот Џорџ Буш дека Украина „не е вистинска нација“. НАТО не и понуди МАП на Украина.

Ноември 2013-февруари 2014: Евромајдан

Откако вети дека ќе работи на воспоставување односи со Европската унија, претседателот Виктор Јанукович, кој беше реизбран во 2010 година, ја менува политичката насока и почнува да ја ориентира Украина кон Русија. Промената, заедно со контроверзното апсење на политичкиот противник Јулија Тимошенко, предизвикува масовни протести поради перцепираната владина корупција. Протестите се шират низ целата земја, а епицентарот е на Плоштадот на независноста (Мајдан) во Киев. Во судирите загинаа најмалку 130 луѓе, главно цивили. Јанукович бега во Русија, а новата влада е посветена на приближување на Украина до Европската унија.

Февруари-март 2014: Русија го зазеде Крим

Русија ја презема контролата врз Крим, украински полуостров со претежно етничко руско население, по протестите на Евромајдан. Руските трупи заземаат клучни локации на полуостровот, облечени во униформи без руски ознаки. Анексијата предизвика меѓународен гнев и осуда од Обединетите нации и Европската унија.

21 април 2019 година: Володимир Зеленски беше избран за претседател на Украина

Володимир Зеленски, поранешен комичар, убедливо го победи актуелниот претседател Петро Порошенко на претседателските избори. Партијата на Зеленски, исто така, го освојува мнозинството места во парламентот. Во својата кампања, Зеленски ветува дека ќе стави крај на војната со сепаратистите поддржани од Русија во источна Украина и ќе ја искорени корупцијата во украинската влада.

Декември 2021 година: Путин бара безбедносни гаранции

На почетокот на 2021 година, Зеленски започнува репресии против проруските украински олигарси, вклучувајќи го и Виктор Медведчук, близок пријател на Владимир Путин. Како одговор, Путин постепено распоредува зголемен број војници во близина на украинската граница и објавува напис во кој тврди дека Русите и Украинците се „еден народ“.

До декември, десетици илјади руски војници се распоредени на границите, а Путин поставува барања до НАТО и САД, вклучително и Украина никогаш да не стане членка на НАТО. Администрацијата на Бајден го отфрла ова барање.

21 февруари 2022 година: Русија ги признава сепаратистичките украински региони како суверени држави

Во 2014 година, украинските региони Доњецк и Луганск прогласија независност, што украинската влада го сметаше за чин на руските сепаратисти поддржани од Москва. Во февруари 2022 година, по заладените односи со НАТО и Западот, Владимир Путин ги призна овие територии како независни држави и испрати војници за „да го зачуваат мирот“.

24 февруари 2022 година: Русија ја започнува својата инвазија на Украина

Неколку дена по признавањето на сепаратистичките територии, Русија започна сеопфатна инвазија на Украина, почнувајќи од источниот регион Донбас. Претседателот Володимир Зеленски прогласи вонредна состојба во земјата и ги прекина дипломатските односи со Русија. Поради оваа инвазија Путин беше осуден од многу земји во светот, но и дел од јавноста во Русија.

11 септември 2022 година: Украинските сили ги принудуваат Русите да се повлечат

По неколку месеци руски напредок, украинските сили успеваат да повратат повеќе од илјада квадратни милји територија. Русија го губи речиси целиот североисточен регион Харков, што го налути Путин и ја демонстрира способноста на Украина да одговори воено. Како одговор, Русија ја напаѓа инфраструктурата на Украина, оставајќи многу граѓани без струја и вода.

21 септември 2022 година: Путин ги повикува резервистите

Путин го објави планот за мобилизирање дополнителни 300.000 војници за враќање на изгубените територии. Оваа одлука предизвика големо незадоволство, со извештаи за регрутирање на мажи над возрасната граница. Како одговор, илјадници млади Руси бегаат од земјата, многумина без намера да се вратат.

5 октомври 2022 година: Русија анектира четири украински региони

Путин потпишува документи со кои Русија формално ги анектира регионите Доњецк, Луганск, Керсон и Запорожје, по референдумите кои Западот ги прогласи за наместени. Како одговор, САД и нивните сојузници воведуваат санкции за повеќе од 1.000 руски поединци и компании, што дополнително го зголемува притисокот врз руската економија.

8 октомври 2022 година: Експлозијата на мостот на Крим предизвика руска одмазда

Мостот што ја поврзува Русија со Крим, полуостров што Русија го окупираше во 2014 година, делумно беше оштетен во експлозијата. Руските власти го нарекуваат инцидентот „терористички напад“ и ја обвинуваат украинската армија дека го организирала. Иако Украина не ја презеде одговорноста, Русија одговара со ракетни и беспилотни напади врз украинските градови, вклучително и цивилните области.

21 декември 2022 година: Зеленски ја посети Белата куќа

Украинскиот претседател Володимир Зеленски го изненади светот со посетата на претседателот Џо Бајден во декември 2022 година, што претставува прв пат по Винстон Черчил странски лидер да ги посети Соединетите држави додека неговата земја беше во војна.

Тој ден, администрацијата на Бајден објави 2 милијарди долари помош за Украина, вклучувајќи го и ракетниот систем Патриот, кој е способен да соборува крстосувачки ракети, балистички ракети со краток дострел и авиони, подобрувајќи ја одбраната на Украина од руските напади.

Подоцна истата година, Зеленски одржа говор пред заедничката седница на Конгресот, кој беше проследен со аплаузи и стоечки овации од сите присутни.

25 јануари 2023 година: Германија и САД објавија испраќање тенкови во Украина

Како што војната влезе во дванаесеттиот месец, Соединетите Држави и Германија објавија дека ќе испратат напредни борбени тенкови во Украина за да се одбранат од руските сили.

Ова го претставуваше првиот чекор во координираната акција на Западот за обезбедување на Украина со тешка воена опрема. Конкретно за Германија, ова беше значаен чекор бидејќи таа претходно се двоумеше да испрати тенкови во Украина од почетокот на војната. Двете земји имаат историја на несогласувања околу Русија.

Февруари 2023: Русија се чини дека подготвува нова офанзива во Украина

Во февруари 2023 година, западните официјални лица изјавија дека Русија се чини дека подготвува нова офанзива, која можеби веќе започнала. Експертите, вклучувајќи го и Институтот за проучување на војната, наведуваат фактори како што се обуката и мобилизацијата на стотици илјади руски војници, како и забрзаното темпо на операции во западниот дел на Луганската област, една од териториите што ја сочинуваат Донбас, кој Русија првпат го нападна во 2014 година.

20 февруари 2023 година: Бајден во ненадејна посета на Киев

Џозеф Бајден ја посети Украина за време на празникот Денот на американскиот претседател, што беше шокантна одлука, особено што се случи неколку дена пред годишнината од руската инвазија. Бајден патуваше со воз од Полска и помина со часови во Киев, одејќи покрај Зеленски додека се огласија сирените за воздушен напад. Во заедничката изјава, Бајден најави дополнителна помош за Украина во вредност од 500 милиони долари и изјави: „Една година подоцна, Киев стои. И Украина стои. Демократијата стои“.

23 јуни 2023 година: Руската платеничка група Вагнер организира обид за државен удар

Десетици илјади платеници од Вагнеровата група, паравоена организација што ја користеше Путин за водење бизнис во странство, се мобилизираа и се упатија кон Москва во очигледен обид за државен удар. Развојот предизвика паника во Русија, што претставува најголем предизвик за владеењето на Путин.

Водачот на групата, Евгениј Пригожин, ја критикуваше руската воена команда и ги повика членовите на вооружените сили да се приклучат на неговото движење, што го поттикна Путин да ги повика војниците „да не прават фатална и трагична, единствена грешка“.

24 јуни 2023 година: Заврши обидот за пуч на Вагнер

Откако ја презеде командата во Ростов-на-Дон, групата Вагнер го прекина својот марш кон Москва само еден ден по почетокот на овој шокантен настан. Пригожин изјави дека групата ја постигнала својата цел - го привлече вниманието на Кремљ - и се враќа на боиштата.

Налогот за негово апсење беше повлечен, а тој доби азил во соседна Белорусија, цврст руски сојузник. Околу два месеци подоцна, Пригожин наводно загинал во сомнителна авионска несреќа.

8 февруари 2024 година: Зеленски го менува главниот генерал

Поради проблеми со недостигот на работна сила и муниција, како и поради летната контраофанзива која не постигна значителен напредок, Зеленски на 8 февруари 2024 година објави дека го заменува главниот командант, генерал Валериј Залужњи.

Зеленски за нов лидер на украинската армија го назначи генералот Олександр Сирски, кој во порака на Телеграм истакна дека има „потреба да се промени пристапот и стратегијата“ во војната против Русија.

13 февруари 2024 година: Дополнителна американска помош за Украина во прашање

Поголемата помош за Украина е запрена во американскиот Конгрес, откако тврдокорните републиканци, усогласени со поранешниот претседател Доналд Трамп, изразија противење за понатамошна финансиска поддршка за воените напори на Украина.

Според податоците на Килскиот институт за светска економија, најмногу воена помош и давале САД на Украина до јануари 2024 година.

Бајден предупреди дека одбивањето да се усвои пакетот помош ќе „игра во корист на Путин“, додека воените аналитичари предвидуваа дека прекинот на американската помош може негативно да влијае на Украина во нејзината борба против Русија.

20 април 2024 година: Претставничкиот дом усвои нов пакет помош за Украина

И покрај несогласувањата во Републиканската партија, Претставничкиот дом на Соединетите држави на 20 април усвои пакет помош што вклучува законодавство што обезбедува дополнителни средства за Украина. Овој предлог-закон не доби голема поддршка, бидејќи повеќе републикански членови гласаа против отколку за него, но сепак беше усвоен. Зеленски напиша на социјалните мрежи дека дополнителната помош „ќе го спречи ширењето на војната, ќе спаси илјадници и илјадници животи и ќе им помогне на двете нации да станат посилни“.

6 август 2024 година: Украина започна голема офанзива во Русија

На почетокот на август, украинските сили започнаа ненадејна офанзива во руската област Курск во близина на границата - најголемиот странски напад врз Русија од Втората светска војна. Украина презеде контрола врз дел од руската територија за време на офанзивата, во која беа вклучени илјадници војници, беспилотни летала и тешко вооружување.

Во септември Русија започна контранапад против Украина во регионот.

Руските власти подоцна соопштија дека десетици цивили биле убиени за време на украинската офанзива, на што Украина одговорила дека не цели цивили.

Октомври-ноември 2024 година: Севернокорејците на фронтот, победата на Трамп, шокантната одлука на Бајден

Меѓународните претставници во октомври предупредија дека војната меѓу Русија и Украина може да заземе загрижувачка нова насока кога се појавија вести дека војниците од Северна Кореја наскоро би можеле да се приклучат на руската страна. Официјални лица од САД, Украина и Јужна Кореја оттогаш рекоа дека до средината на ноември имало 10.000 севернокорејски војници во Русија, од кои некои учествувале во борбите во Курск.

Судбината на конфликтот повторно беше доведена во прашање кога Трамп победи на изборите во ноември. Поранешниот и новоизбраниот американски претседател често го критикуваше обемот на помошта од Западот за Украина и ветуваше брз крај на војната кога ќе ја преземе власта во јануари 2025 година. Зеленски му честиташе на Трамп по победата на изборите, а на 14 ноември рускиот амбасадор во ОН соопштија дека Русија е подготвена за преговори за завршување на војната доколку мирните преговори бидат иницирани од Трамп.

Сепак, само неколку дена подоцна, Бајден и дозволи на Украина да започне да користи американско оружје со поголем дострел за да ја нападне руската територија, нешто што украинските власти долго време го бараа. Кремљ предупреди дека оваа одлука „ќе долее масло на огнот“.