„Лесја Украинка“: Балканот и Украина: Историски и модерни паралели

Добивај вести на Viber

Се чини, што би можело да биде заедничко меѓу независноста на земјите што се појавија на местото на Советскиот Сојуз и Југославија? На прв поглед тоа беа сосема различни тоталитарни државни формации, со различни истории и култури. Меѓутоа, земјите што произлегоа од поранешната Социјалистичка Федеративна Република Југославија (СФРЈ) и Сојузот на Советските Социјалистички Републики (СССР) имаат многу заеднички работи.

Да почнеме со историјата. Токму на Балканскиот Полуостров и преку него народите, кои подоцна почнале да ги нарекуваат Словени, дошле до брегот на Јадранското Море, како и на реките Дунав, Висла, Днестар и Днепар. Токму таму со текот на времето се појавија Југославија, Чешка, Словачка, Полска, а потоа и Украина, која тогаш се викаше Кијивска Рус. Словените не успеаја да се зацврстат на територијата на модерна Романија и Молдавија на Днестар, бидејќи уште од времето на Римската империја (пред две илјади години), таму преселувале пензионирани војници од тогашниот светски центар на моќ.

Жителите на Романија и Молдавија сè уште го зборуваат речиси истиот романски јазик. Тој, всушност стана основа на јазиците на практично сите европски земји. Единствен исклучок е Унгарија, чие население останува практично единствената етничка група во Европа која ги зачува своите исконски јазични форми.

Истите лингвистички форми се карактеристични и за современите Руси. „Исконските“ руски градови уште во тие времиња ги добија своите имиња од локалните племиња. Од каде го добило своето име градот Рјазан? Од името на племето ерзјани. Градот Перм - од пермското племе. Името на Москва е искривување на зборот „моква“, што значи мочурлива река или едноставно мочуриште. Зборот „моква“ сè уште се користи во градот Курск на границата со Украина. Така се вика локалната река и уште неколку улици во нејзина близина.

Во Украина, но и на Балканот се користат сосема различни топоними. Реката Днепар е Славутич, односно „наша слава“. На ист начин и Кијив некогаш бил наречен Славутој. Реката Ворскла е поранешна Лтава. Токму по нејзиното име бил именуван градот Полтава. Лвив е градот на Лавот. А Ужгород е град на реката Уж. Чернигив е градот на принцезата Чернаја, каде што таа била погребана.

Патем, за Чернигив. Името на овој град во руска и украинска транскрипција практично се совпаѓа со името на една од поранешните југословенски републики - Црна Гора(Черногория). Иако нејзиното име има сосема поинакво потекло - од Црнатагора. Како и името на нејзиниот главен град - Подгорица. Уште еден репрезентативен град во Црна Гора е Будва на Јадранското Море. Во Украина има доста населби со слични имиња. Тие се нарекуваат малку поинаку, на пример - Будишча во Сумската област или Великие Будишча во Полтавската област. Суштината не се менува од ова. Тие се изведени од словенските зборови „будинок“ или „забудова“.

Историските аналози се многу интересни, но ајде да ја погледнеме сличноста меѓу процесите на распаѓање на СССР и на СФРЈ. По 1991 година, Советскиот Сојуз беше поделен на петнаесет земји. Така независност стекнаа Украина и Молдавија, Литванија, Латвија и Естонија, Белорусија и Русија, како и земјите од Кавказ и Централна Азија. Во исто време, Украина, заедно со балтичките земји, веднаш избраа европски курс за нивниот развој.

Современата Руска Федерација, исто така, стекна независност во 1991 година, но таа така и си остана тоталитарна земја од азиски тип, која себеси се нарекува „евроазиска држава“. Во втората половина на 1980-тите, Москва почна да предизвикува вооружени конфликти во тогашните советски републики за да ги држи под своја контрола. Прво, беше испровоцирана војната во Нагорно-Карабах. За оние кои не се сеќаваат, ова е западниот регион на Азербејџан, кој беше заземен од Ерменија со помош на руските трупи.

Пред три години Азербејџан го врати територијалниот интегритет на својата земја. Во тоа му помогна Турција, земја етнички и религиозно блиска до Азербејџан. Тогаш за прв пат за време на вистински борбени операции беа употребени турските беспилотни летала „Бајрактар“​​. Токму турските беспилотни летала одиграа една од најважните улоги во поразот на руско-ерменските трупи во Карабах. Русија не ги научи своите лекции, па затоа турските „Бајрактари“ продолжија ефективно да уништуваат колони со руски војници пролетта 2022 година во Украина.

Независност на Кавказ доби исто такаи Грузија. Таму Москва исто така предизвика војна, а поточно две војни - во Абхазија и Јужна Осетија. Во 2008 година Русија отворено ја нападна Грузија, ја призна таканаречената независност на Абхазија и Јужна Осетија, а потоа воспостави свои воени бази на нивна територија.

Граѓански војни беа организирани од Русија и во земјите од Централна Азија. Уште од 1992 година, таква војна продолжува во Таџикистан, каде што официјален Душанбе ја загуби контролата над регионот Горно-Бадакшан на границата со Авганистан. Вооружени судири постојано се случуваат на границата меѓу Киргистан и Узбекистан, како и меѓу Таџикистан и Киргистан. Однадвор, тие се главно од меѓуетничка природа, но нивните вистински причини лежат во политичките амбиции на Москва.

На сличен начин се развиваше ситуацијата во поранешна СФРЈ по нејзиното распаѓање. Не можеше да биде поинаку, бидејќи Југославија беше иста вештачка државна формација како СССР. За прв пат се појави во 1918 година, за време на хаотичниот период во Европа по Првата светска војна. Тогаш Србија ја искористи ситуацијата и ги зазеде соседните земји, кои претходно беа под контрола на Австро-Унгарија.

Србија ја задржа својата доминантна позиција на Балканот и по завршувањето на Втората светска војна. Во 1947 година, од унитарна држава - Кралството на Србите, Хрватите и Словенците (или Кралството Југославија) ​​– таа стана федерална земја. Во неа беа вклучени Србија, Хрватска, Словенија, Македонија, како и Босна и Херцеговина.

При тоа, тоталитарната и агресивна Србија остана целосен аналог на современата Руска Федерација. Токму политиката на Белград ја предизвика граѓанската војна во Југославија пред нејзиниот колапс во 1991 година. И оваа војна всушност продолжува до ден-денес. Впрочем, со истите цели како Русија во однос на нејзините поранешни сателити - да ја задржи контролата над нив.

Методите на дејствување на Белград беа исти како оние на Москва. Од една страна беше употребувана директна воена сила, а од друга беа создавани сепаратистички квазирепублики во областите густо населени со Срби. Да дадеме некои од најилустративните примери.

Така, во јуни 1991 година, откако Словенија прогласи независност од Југославија, српските трупи започнаа воени операции против неа. Ракетни напади беа извршувани врз Љубљана и други словенечки градови, каде што имаше претежно цивили. Со помош на Италија, која всушност ја заштити од Србија, Словенија беше првата од поранешните југословенски републики што се врати во Европа.

Во истата година Белград започна војна против Хрватска. Таму беше создадена таканаречената Република Српска Краина, која најави свое припојување кон Југославија. Веднаш по ова, српските трупи беа распоредени на територијата на Краина со цел да се спречи Хрватска да го врати територијалниот интегритет на својата земја. И само во 1995 година Хрватите ги поразија српските трупи и ја ликвидираа самопрогласената република.

Хрватска на многу начини е слична со модерна Украина. Хрватите имаат ист менталитет и исти историски корени како Украинците. По Словенија, и Хрватска стана дел од обединета Европа - членка на Европската унија и НАТО. По примерот на Хрватска, Украина исто таказадолжително ќе си ги врати териториите. Како со свои сили, така и со поддршка од партнерите во Северно-атлантската алијанса, кои долго време ѝ обезбедуваат на Украина многу од оружјето и воената опрема што ѝ се потребни.

Во 1999 година, тогашниот претседател на Србија, Слободан Милошевиќ, ја започна војната во Косово под изговор за спротивставување на албанскиот сепаратизам. Во реалноста, тој едноставно се обидуваше да ја задржи својата моќ. Српските трупи извршија тотален геноцид во Косово, што го принуди целиот цивилизиран свет да интервенира во ситуацијата. Како резултат на НАТО Операцијата „Сојузничка сила“, територијата на Косово беше ослободена од српските трупи.

Во исто време, од составот на Србија (во тоа време наречена Федеративна Република Југославија) излезе Црна Гора. Сега таа е полноправна европска земја, како и едно од најпопуларните одморалишта на Јадранското Море меѓу Европејците. Црна Гора, исто така, стана една од првите земји што почна да ѝ обезбедува оружје на Украина по почетокот на руската агресија од големи размери. Од 24 февруари 2022 година, во Украина се доставени резервни делови за хеликоптери Ми-8, преносливи противвоздушни ракетни системи, проектили, патрони и гранати, шлемови, панцири и суви оброци. Вкупно – во износ поголем од 10 милиони евра.

Во 1992 година Србите извршија масакр во Босна и Херцеговина. На прв поглед, вооружениот конфликт беше од меѓуетнички и меѓурелигиски карактер. Всушност, тој повторно се засноваше на политичките амбиции на Белград, кој се обиде да ги спротивстави Хрватите и Босанците. Српските трупи речиси целосно го уништија босанскиот главен град Сараево (на ист начин, од февруари 2022 година, руската армија ги срамнува со земја украинските градови).

Како заклучок, би сакал да кажам дека некои од поранешните југословенски републики одамна станаа членки на Европската Унија и НАТО, а други се на пат да станат дел од овие меѓународни сојузи. Ова беше резултат на нивното раскинување на односите со агресивната Србија и последователните крвави војни со српските трупи. На ист начин, војната што ја започна Русија против Украина всушности ќе ја однесе Украина во Европа. Москва не можеше да смисли ништо полошо за своите интереси...

Вака или онака, за воените злосторства секогаш треба да се одговара. Милошевиќ беше уапсен и затворен во затворот на Меѓународниот суд во Хаг. Каде и почина... Судот во Хаг издаде налог за апсење на Путин. Тој сè уште е жив и слободен, но ни ова нема да е за долго...

ПР Објава на Здружението Лесја Украинка

Ставовите изразени во овој текст се тврдења на Здружението и тие не мора нужно да ја одразуваат уредувачката политика на Фактор