Санкциите на САД директно го погодија бугарскиот бизнис на Лукоил
Објавено во: Економија 24 Октомври, 2025 07:30
По неуспехот на средбата меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и рускиот претседател Владимир Путин, САД воведоа санкции врз двете големи руски енергетски компании - „Роснефт“, „Лукоил“, нивните подружници и оние во кои тие имаат повеќе од 50% сопственост, пишува Капитал.бг.
Бугарија ќе биде една од земјите со директен и силен ефект од санкциите - тие ќе ја погодат единствената голема рафинерија во земјата, „Лукоил Нефтохим Бургас“, и најголемиот трговец со гориво на големо и мало, „Лукоил Бугарија“, преку нејзиниот сопственик Литаско, Швајцарија, со крајна контролна компанија ПЈСК „Лукоил“, Руска Федерација.
Грејс периодот според санкциите е до утрото на 21 ноември, а во овој период мора да се завршат плаќањата според постојните договори и испораките.
Ова значи дека по овој период, сите засегнати компании ќе останат без финансиски услуги.
Накратко, пазарот на горива во Бугарија ќе биде силно погоден и ризикува да биде блокиран за помалку од еден месец доколку не се најде решение.
Премиерот Росен Жељазков им изјави на новинарите во Брисел дека „рафинеријата Лукоил Бургас е дел од системот Лукоил-Русија, бидејќи индиректно поседува повеќе од 50% од рускиот Лукоил, па затоа рафинеријата потпаѓа под овој режим на санкции“. А Бугарската народна банка објави дека ја следи ситуацијата. Според неа, нема директен значаен кредитен ризик, а банките „независно ќе донесуваат одлуки во врска со нивните договорни односи со потенцијално засегнатите клиенти“.
Доколку нема никакви мерки, од 21 ноември, финансиските операции по нафтениот синџир, од снабдувањето со нафта, преку продажбата на големо и мало, не би требало да можат да продолжат. Според пазарни извори, главната банка за услуги (International Asset Bank - според неофицијални информации) требало денес да побара одговори за тоа каков е акциониот план за следниот месец, а бугарските министри веќе треба да бидат во авион за САД.
Улогата на банките
Санкциите на САД значат дека од 21 ноември, кога ќе стапат на сила, ниедна банка нема да може да ги услужува бугарските компании на Лукоил доколку тие продолжат да бидат под истиот сопственик.
Србија не е Бугарија
Постојат неколку разлики помеѓу ситуацијата во Бугарија и Србија. Министерството за финансии на САД објави санкции против српската НИС во јануари поради нејзината руска сопственост, како дел од поширок пакет ограничувања насочени кон рускиот енергетски сектор поради војната во Украина. НИС е во сопственост на Газпром Нефт со 44,85%. Српската влада поседува 29,87%, а Интелиџенс со седиште во Санкт Петербург, контролирана од Газпром, има 11,3%. Остатокот им припаѓа на голем број малцински акционери.
Бавна продажба
„Имаме еден месец во кој треба да донесеме национална одлука за тоа како да пристапиме кон рафинеријата како земја, заедно со самата рафинерија и нејзиното раководство“, додаде Жељазков. Тој исто така рече дека залихите на гориво се обезбедени и дека одлуката на САД нема да влијае на производството и снабдувањето со нафтени производи, бидејќи рафинеријата во Бургас долго време не работи со руска нафта и има доволно количество произведени горива.
Бојко Борисов коментираше на темата на следниов начин: „Разговаравме со министерот за финансии и со гувернерот на Бугарската народна банка (БНБ) за да го следиме многу внимателно и да бидеме внимателни, бидејќи ова не е шега. Може да ни снема гориво во одреден момент. Кои се санкциите против банките што вршат трансфери за купување нафта? Проблемот со „Лукоил“ е сериозен и многу деликатен, подготвени сме да преземеме законски мерки доколку е потребно.“
Нафтената индустрија со недели очекуваше слично сценарио како во Србија. Таму, државата има заедничка рафинерија и трговец со санкционираниот Гаспром.
Со санкциите на САД од денес, топката сега е во дворот на бугарската држава. А најлогичното сценарио на среден рок е таа да поднесе барање до OFAC за одложување на стапувањето во сила на санкциите. Другите опции се подолги - продажбата би траела со месеци дури и со максимална подготвеност и соработка од руска страна. Дури и ако зборуваме за национализација оправдана со виша сила, сепак е тешко целата постапка да се скрати на помалку од 30 дена.
Топката е во дворот на државата
Претседателот на Бугарската асоцијација за нафта и гас, Светослав Бенчев, за „Капитал“ коментираше дека не очекува ништо да се случи на пазарот и дека нема законска обврска да се запрат финансиските услуги за овие лица, односно оние на кои им се санкционирани. Според него, единствениот случај што би можел да се појави е во областа на снабдувањето со нафта, што, сепак, не би требало да биде проблем до крајот на годината.
Хипотетички, во мрачен сценарио без работа на рафинеријата, земјата би морала да се потпира на увоз на готови производи: бензин, дизел, авијациско гориво. Потоа, поголемите достапни компании би морале да обезбедат увоз на количини по веројатно повисоки цени. А без користење на инфраструктурата на пристаништето Розенетс, каде што можат да влезат само поголеми танкери, и без резервоарите на Лукоил, задачата би се покажала како тешка.
Државата би морала да се соочи и со тешки задачи, како што се гарантирање на државни резерви, снабдување на општините, армијата итн.
Технички, забраната од страна на американската влада е само за американски лица да влегуваат во односи со руски компании. Индиректно, сепак, финансиските институции кои продолжуваат да имаат односи со санкционирани лица ризикуваат самите да потпаднат под санкции, што е исто така нагласено во соопштението на OFAC. Ниту една банка не би ризикувала ова, особено со САД, бидејќи ефикасно би била отсечена од пазарот на доларот. Практично секоја трансакција со долари во одреден момент поминува преку кореспондентна банка во САД и би била блокирана. Одделно, евентуалните санкции на САД се катастрофални за банката, бидејќи би била изолирана од сите други банки. Затоа одделенијата за усогласеност во финансиските институции се особено внимателни и практично секој клиент, кога отвора сметка, поминува низ проверка за да се види дали е на списоците со санкции.
Од првичното објавување на санкциите до нивното стапување во сила, имаше повеќекратни одложувања на барање на српската држава, кои истекоа на 18 октомври.
Во меѓувреме, не се случила промена на сопственоста, освен договорот за продажба на средствата на НИС во Бугарија, кој е во својата завршна фаза. А рафинеријата и НИС, исто така, уживаа поддршка од државата.
Од денес, бензинските пумпи на српската нафтена компанија НИС („Нафтна индустрија Србија“) во Србија повеќе не прифаќаат плаќања со популарните банкарски картички Visa и Mastercard. Плаќањата се можни во готово, а засега се вршат и со картички на српскиот давател на услуги за плаќање Дина, пишува Дневник. Претседателот Александар Вучиќ неодамна изјави дека Србија ќе побара од OFAC да дозволи плаќања преку картичките Дина „барем за некое време“ и изјави дека „пазарот ќе биде добро снабден и луѓето нема потреба да се грижат“.
Во Бугарија, овој развој на настаните се одвива во контекст на потенцијална продажба , која или ќе биде забрзана поради санкции или ќе биде замрзната.До средината на октомври, постапката за продажба на бугарскиот бизнис на Лукоил беше во завршна фаза, која се покажа како неверојатно долга, изјавија неколку извори за „Капитал“. Конзорциум помеѓу азербејџанската државна компанија СОКАР и турскиот приватен холдинг со интереси во градежништвото и енергетиката, „Џенгиз“, се смета за префериран купувач . Сепак, превирањата во односите меѓу Русија и Азербејџан го блокираа процесот. На есен, имаше одредено затоплување меѓу рускиот претседател Владимир Путин и неговиот колега Илхам Алиев, што малку ги зголеми шансите за договор.
Во постапката за продажба, меѓу силните потенцијални кандидати беа казахстанскиот „КазМунајГас“, поддржан од трговецот „Витол“, како и унгарскиот „МОЛ“.
Политичкото лобирање е придружен елемент во текот на целиот процес. Според два независни извори, паралелно со конкурсната постапка, постојат обиди од страна на одредени политичари да лобираат за вклучување на нов американски кандидат. Тука се вмешува уште една теза - обиди за отстранување на одредени политички личности од списокот „Магнитски“.
Бизнисот на руската компанија
Групацијата Лукоил поседува четири рафинерии во Русија (во Перм, Волгоград, Нижни Новгород и Ухта) и две рафинерии во Европа (во Романија и Бугарија), како и 45% удел во рафинерија во Холандија.Вкупниот капацитет на овие рафинерии е 65 милиони тони годишно (без мини-рафинериите). Во 2024 година, производствениот капацитет изнесуваше 54,3 милиони тони во споредба со 60,7 милиони тони во 2023 година. Пониските количини на рафинирање главно се должат на поправките во руските рафинерии на групацијата.
Рафинериите во Русија сочинуваат 75% од вкупниот производствен капацитет.
Во 2024 година, продуктивноста на рафинериите на Лукоил во Европа изнесуваше вкупно 13,5 милиони тони, што претставува намалување од 18% на годишно ниво поради продажбата на рафинеријата ISAB во Италија во мај 2023 година.
На споредлива основа (т.е. без ISAB), нивната продуктивност на рафинирање се зголеми за 4,7%, поради ефектот од ремонтите во 2023 година и повисоките стапки на искористеност на рафинериите во услови на промени во мешавината на суровини.
Во 2024 година, групацијата објави дека имплементирала голем број проекти за подобрување на ефикасноста во своите европски рафинерии, главно преку намалување на потрошувачката на енергија и оперативните трошоци кои не се поврзани со енергија, како и преку оптимизирање на комбинацијата и употребата на суровини за да се одрази пазарната средина и комерцијалните и логистичките ограничувања.
Можеби ќе ве интересира
Германија ги заострува условите за социјална помош
Руски министер кажа колкав процент од БДП потрошиле за војната во Украина
(ВИДЕО) АВСТРАЛИЈАНЕЦ СЕДУМ ГОДИНИ СОБИРАЛ АМБАЛАЖА: Заштедил за куќа
Колку дозволи издаде Хрватска за македонски работници?
Кои европски земји имаат најниски нивоа на БДП по глава на жител?
Ристески објасни како од 1 јануари ќе ја пресметуваат просечната потрошувачка кошничка
Цената на среброто скокна над рекордните 65 долари за унца
Фатих Шахбаз е нов главен извршен директор на Халкбанк АД Скопје




