ЗЕМЈОДЕЛЦИТЕ НИЗ ЕУ СЕ ЗАКАНУВААТ СО НЕМИРИ: Што се крие зад тоа?

Добивај вести на Viber

Масовни протести на земјоделците станаа вообичаени низ ЕУ. Откако германските фармери ги блокираа патиштата околу повеќето поголеми градови пред само неколку недели, француските фармери почнаа да го прават истото пред неколку дена.

Се подготвуваше еден вид опсада на Париз, а неколку илјади полицајци стоеја против земјоделците и нивната машинерија. Во некои области има дури и оклопни возила. Блокиран беше и автопатот А1, северно од главниот меѓународен аеродром во Париз.

Француските фармери извикуваа слични слогани на германските земјоделци, споделуваат слични проблеми, се спротивставуваат на слични политики и имаат слични барања. Прекумерна регулатива, зголемување на трошоците за производство, евтини увозни производи, наметнување бројни рестрикции и забрани под аргументот на „зелените“ политики.

ЕУ е главен извозник на земјоделски производи

А сепак, земјоделството на ЕУ е меѓу најдобрите во светот, субвенциите за земјоделците се подарежливи отколку во повеќето земји, а членките се колективно големи нето-извозници на земјоделски производи. Ова особено важи за Франција, Холандија и Германија, сите три големи сили во производството на храна, развиениот земјоделски сектор и значителниот извоз на земјоделски производи.

ЕУ е најголем трговец со земјоделски производи (увоз и извоз), а податоците ја докажуваат конкурентноста на нејзиното земјоделство. Во 2022 година од ЕУ се извезени земјоделски производи во вредност од 230 милијарди евра, а увезени се 172 милијарди евра.

58 милијарди евра повеќе извоз од увоз ја докажува глобалната конкурентност на земјоделството во ЕУ. 13 отсто се извезени во САД, а 7 отсто во Кина. Најмногу се извезени млечни производи, 20 милијарди евра, а свинско месо е најизвезено месо, 14 милијарди евра.

Земјоделството е силно субвенционирано во ЕУ

Земјоделството во земјите на ЕУ е многу субвенционирано. Просечно 32 отсто од приходите на земјоделскиот сектор во ЕУ доаѓаат од субвенции, директни или индиректни. Варијациите меѓу земјите се големи, така што во Холандија само 10 отсто од приходите на земјоделскиот сектор доаѓаат од субвенции, а во Словачка и Естонија над 70 отсто.

Франција е околу просекот на ЕУ (32 отсто), Германија субвенционира 38 отсто од приходите на својот земјоделски сектор, Полска 39 отсто итн. Хрватска е над просекот на ЕУ, а 44 отсто од приходите на земјоделскиот сектор доаѓаат од субвенции, директни (плаќања) и индиректни (на пр. поевтино гориво).

Но, земјоделството е ризичен бизнис бидејќи е многу зависен од временските услови и е поранлив на природни катастрофи од другите сектори. Инвестирањето во земјоделска механизација, купувањето земјиште и згради често е скапо.

Не може брзо да се реагира на побарувачката бидејќи одгледувањето на земјоделски производи бара многу време, а еднаш посеаните култури не можат да се отстранат од земја доколку има пад на потрошувачката и цената (можат, но не е економично ).

Сето ова се причините зошто земјоделството е најсубвенциониран сектор во економијата, но самите субвенции доведуваат до големи проблеми.

Истурање млеко во канализацијата, уништување на овошје и слични форми на протест се вообичаени во сите земји на ЕУ. Субвенциите се токму причината зошто тоа се случува, бидејќи тие ги нарушуваат пазарните сигнали, што резултира со прекумерно производство, што резултира со нагло опаѓање на цената на производот. Ниту големиот извоз на земјоделски производи од ЕУ не може да го елиминира овој вишок производство.

Расте производните трошоци, паѓаат цените на земјоделските производи, увозот... паѓаат приходите на земјоделците

Цените на енергетските производи се зголемија од почетокот на руската инвазија на Украина, но тие се стабилни долго време. Сегашната цена на барел сурова нафта е уште пониска од онаа во 2012, 2013 и 2014 година.

Производството на вештачки ѓубрива, без кои модерното земјоделство е незамисливо, бара многу природен гас. И цената на таа енергија е стабилизирана, таа е пониска од 2022 година и многу пониска од очекуваното, но сепак е над нивото што беше во годините пред војната во Украина и пандемијата.

Иако војната во Украина доведе до краткорочно зголемување на цената на житариците и растителните масла, што доведе до зголемување на цените на тие производи и, следствено, од корист на земјоделците од ЕУ, тоа беше краткотрајно. Сега преку ЕУ се извезуваат големи количини украинско жито и други земјоделски производи, а демонстрантите тврдат дека големи количини наместо да се транспортираат, остануваат во ЕУ. Тоа ги намалува цените.

Земјоделците би можеле да го поднесат растот на енергенсите додека цената на храната расте, но од средината на 2022 година ќе падне големопродажната цена на повеќето земјоделски производи. Во јануари годинава, индексот на цените на храната на ОН беше 118, каде што 100 ја претставува просечната цена од почетокот на 2014 година до крајот на 2016 година. Тоа значи дека цените се повисоки за 18 отсто. Во средината на 2022 година, индексот беше над 150, што јасно покажува колку цените паднаа оттогаш.

Во текот на целата 2023 година паднаа големопродажните цени на житариците, растителните масла и млечните производи. Точно е дека паднаа и цените на енергијата, но не толку брзо. Ова доведе до реален пад на приходите во афтената индустринја.

Споредувајќи ги јули, август и септември 2023 година со истите месеци во 2022 година, во повеќето земји на ЕУ цените на земјоделските производи се намалени: во Германија за 12,2 отсто, во Франција за 6,8 отсто, во Полска за 19,4 отсто, во Романија за 7,1 отсто и во Хрватска за 7,7 отсто.

Бран протести на земјоделците низ ЕУ

Земјоделците сакаат да намалат голем број права, материјални и регулаторни. Од материјална страна, некои земји најавија намалување на директните финансиски стимулации и повластен даночен третман, а тоа доведе до револт кај нив.

Во моментов земјоделците најмногу протестираат во Полска, Германија, Франција, Литванија, Италија, Белгија, Грција и Романија. Минатата година земјоделците во Холандија интензивно протестираа, пред се поради новите „еколошки“ и „зелени“ политики што им ги наметна државата, а како дел од пошироките политики на ЕУ.

Поплаките на сите демонстранти се слични: во Литванија, Франција и Белгија проблем се ниските цени на некои земјоделски производи; во Литванија, Полска, Романија, Италија, Франција и Белгија, проблемот е евтиниот увоз; во Литванија, Грција, Романија, Германија, Италија и Франција проблем се високите трошоци за производство.

Полските, француските и белгиските земјоделци ги наведуваат „зелените“ регулативи на ЕУ како една од причините за протестот, како што е планираната регулатива според која 4 отсто од земјоделското земјиште мора да се чува како лопатар (не обработувано).

Германија планира да ги укине даночните олеснувања за земјоделските возила што постоеја на данокот на моторните возила и да го намали даночниот кредит за купување дизел за земјоделците.

Поголемиот дел од буџетот на ЕУ се троши за земјоделство, според старото барање на Франција

Поголемиот дел од буџетот на ЕУ, над 35 отсто, се троши на земјоделството. Всушност, од почетокот на ЕУ, земјоделците се најпривилегираните економски субјекти во ЕУ, со најмногу субвенции и помош.

За тоа всушност е „виновна“ Франција, бидејќи главен услов на нејзините политичари за прифаќање на единствениот пазар на ЕУ беше да воведат големи земјоделски стимулации. Денес, Франција е најголемиот примател на средства од фондовите на Заедничката земјоделска политика на ЕУ.

Иако помалку од 3 отсто од населението работи во земјоделството, а француските земјоделци се меѓу најсубвенционираните во светот, протестите историски се вообичаена глетка. Истурање млеко, истовар на животински измет, кршење јајца се повторува речиси секоја година во Франција.

Исклучоци се пандемиските години, но во 2019 година животински измет се истовари пред седиштето на владејачката партија, во 2015 година земјоделците со ѓубриво ги блокираа патиштата до туристичките места и улиците на Париз, а во 2013 година беа околу сто илјади јајца скршен. Всушност, годините без голем протест на фармерите во Франција се историска реткост.

Историски нова причина за протест - „зелените“ политики и Европскиот зелен план

Повеќето од протестите барем делумно вродија со плод. Најавените мерки со кои се намалија правата на земјоделците (директни плаќања, даночни олеснувања, ослободувања...) се омекнати, како што е случајот во Германија, каде што повеќето политики беа омекнати или укинати со самото најава на протестот.

Протестите на земјоделците генерално секогаш ги имаат истите причини, но во последните години се појави нова. Т.н „Зелените“ политики многу се мешаат во тоа како, каде, за кого и што произведуваат земјоделците, најчесто по голема цена за нив.

Современите политики вкоренети во „зелени“ концепти, како што е „од поле до маса“, се наведени во Европскиот зелен план, а со политиките наведени во него, ЕУ планира да постигне климатска неутралност до 2050 година.

Досега, политиките кои беа воведени со инспирација од Европскиот зелен план наидоа на големи критики и отпор од земјоделците. Всушност, повеќето од протестите оваа и минатата година, вклучително и Холандија, Германија и Франција, барем делумно наведуваат некој дериват на Европскиот зелен план како причина.