Дали е можно доларот да западне во криза?

Добивај вести на Viber

Опаѓањето на вредноста на доларот е неминовност. Какви ќе бидат последиците, зависи од интензитетот на деклинацијата. Доколку валутата постепено губи од вредноста и оваа промена е во согласност со очекувањата на инвеститорите, нема да настане криза. Но, доколку брзината на опаѓањето е поголема, тоа, најверојатно, би предизвикало паника, пренасочување на инвестициите од долари во злато, нафта, други валути што би ја активирало спиралата на ослободување од американската валута и нагло намалување на нејзината вредност. Оваа појава нобеловецот Кругман ја нарекува Wile E. Coyote момент. пишува Тања Мицалевска, Стопанска Банка Битола Денес во светот функционира монетарен систем што се карактеризира со пазарно определување на девизните курсеви меѓу т.н. книжни валути. Тие во својата основа немаат покритие со злато, туку се базирани само врз довербата во централната банка што ги издава. Доларот е хартиена валута како останатите, зад коjа стои гаранцијата на системот на Федералните резерви на САД. Сепак, како последица од времето на важењето на Бретонвудскиот стандард кога доларите се акумулираа поради нивното златно покритие, доларот е во центарот на меѓународните финансии и е чуван како резервна валута во најголем дел од земјите во светот. Во последните години меѓу економистите постојат многу различни ставови дали доларот ќе ја задржи оваа позицијата на клучна интернационална валута и до кога ќе опстои како таква. Постојат многу причини во прилог и против доминацијата на американскиот долар. Како најголема закана за одржувањето на приматот на доларот се наведува огромниот дефицит на САД и големината на јавниот долг на земјата, кој расте од година во година, а беше енормно зголемен како последица на мерките преземени за време на кредитната криза. Секоја година се увезуваат разни производи и услуги од остатокот од светот и за нив се плаќа со американски долари. Добиените долари земјите-извознички повторно ги депонираат во САД или купувајќи државни обврзници или инвестирајќи ги во приватниот сектор. На тој начин, доларите повторно се враќаат во американската економија, влегуваат во банкарскиот систем на САД и може да служат како основа за издавање кредити. Кредитите служат за финансирање на американскиот увоз, со што се продолжува циклусот. На овој начин, Американците имаат привилегија да консумираат странски производи, а нивната потрошувачка да биде финансирана од растечката задолженост на државата. Постојаниот и растечки дефицит го зголемува јавниот долг на САД. Ниедна земја, па дури ни САД, не може бесконечно долго да троши повеќе од своите реални можности. Затоа претставува само прашање на време до кога другите земји од светот се подготвени да прифаќаат должнички инструменти од САД во замена за стоки и услуги. Во оној момент кога ќе се појави сомнеж за кредитоспособноста на САД, односно реалната можност земјата да ги врати позајмените пари, инвеститорите ќе почнат да ги демоболизираат своите вложувања од инструменти деноминирани во американски долари. Тоа води кон намалување на вредноста на доларот. Наспроти тврдењата дека дефицитот и високиот јавен долг на САД неминовно ќе доведат до криза на доларот, постојат и констатации дека нема да се случи тоа. Како еден од главните аргументи се наведува постоењето на глобална акумулација. И покрај тоа што во САД штедењето е негативно, капитални инвестиции доаѓаат од странските земји, како што се Јапонија, Германија и земјите во развој. Потврда дека доларот неможе да западне во криза преставуваат и разликите во стапката на поврат на инвестициите во САД и другите земји. Како што странските земји имаат инвестирано на пазарите во САД, така американските инвеститори имаат вложувања во другите земји. Обемот на инвестиции од САД во остатокот од светот е значително помал, а сепак, стапката на поврат на капитал што ја добиваат американските инвеститори е поголема од онаа што ја добиваат странците во САД. И третиот, но не и последен аргумент дека доларот е „непробоен“ е Бретон Вуд II. Станува збор за врзување на курсевите на валутите на поголем дел азиски земји на чело со Кина за вредноста на доларот. За да ја зголеми побарувачката на своите стоки и да ги направи поевтини, Кина го фиксираа својот курс за доларот. Доколку курсевите се остават слободно да флуктираат, кинескиот јуан ќе апрецира во однос на американската валута. Тоа ќе доведе до намалена компетитивна предност на Кина, намален извоз и намален раст. Затоа, во оној момент кога се јавува опасност од опаѓање на американскиот долар во однос на јуанот, кинеската централна банка интервенира на пазарот, купувајќи американски државни обврзници.На овој начин, заштитувајќи ги сопствените интереси, Кина го спречува падот на американската валута. На крај, може да се заклучи дека опаѓањето на вредноста на доларот е неминовност. Какви ќе бидат последиците, зависи од интензитетот на деклинацијата. Доколку валутата постепено губи од вредноста и оваа промена е во согласност со очекувањата на инвеститорите, нема да настане криза. Но, доколку брзината на опаѓањето е поголема, тоа, најверојатно, би предизвикало паника, пренасочување на инвестициите од долари во злато, нафта, други валути што би ја активирало спиралата на ослободување од американската валута и нагло намалување на нејзината вредност. Оваа појава нобеловецот Кругман ја нарекува Wile E. Coyote момент. На овој начин, тој врши изедначување на бегството на инвеститорите од доларот со паѓањето на којотот во цртаните филмови во моментот кога ќе види дека нема подлога под нозете. Во услови кога е јасно дека на долг рок валутата е осудена на депрецијација, се поставува прашањето: кои се последиците од таа појава во светски рамки? Голем број земји веќе почнаа да го диверзифицираат своето портфолио намалувајќи ја застапеноста на доларски деноминирани средства во своите резерви. Во последно време се преговара и за создавање на еден нов монетарен систем каде што специјалните права на влечење на ММФ ќе станат нова резервна валута. Според инвеститорот Сорос, пак, САД или ќе учествува во формирањето на новиот монетарен систем или земјите самите со тек на време ќе се оградат од интернационалната употреба на доларот. Кина и Русија веќе склучија билатерална спогодба за одвивање на трговските трансакции без посредство на доларот. Во иднина се очекуваат уште такви билатерални договори, кои претставуваат закана за постојниот мултилатерален систем.