Финансиските иновации низ призма на Светската финансиска криза

Добивај вести на Viber

Вториот тип на иновации кои се карактеристични за земјите со послабо развиени финансиски пазари како што е Република Македонија, се покажаа како добар начин за задоволување на потребите на комитентите, зголемување на конкурентноста и заштеда на трошоци што ги прави добра замена за високо ризичните финансиски инструменти. пишува Кристина Погачник, Стопанска Банка Битола Турбуленциите што ги предизвика Светската финансиска криза од 2007 година го свртеа вниманието на економската јавност кон причините за појава на истата. Најчесто, почетокот на оваа криза се поврзува со колапсот на пазарот на недвижности во САД кога преголемата понуда на недвижности предизвика неодржливост на нивните цени чиј раст до тој момент беше поголем од растот на доходот per capita. Ваквиот развој на настаните го погоди банкарскиот сектор кој во предкризниот период имаше засилена кредитна активност во делот на хипотекарни кредити при истовремен развој и понуда на нови попрофитабилни финансиски производи од типот на фјучерси, форварди, свопови, опции, како и хипотекарни хартии од вредност настанати како резултат на секјуритизација односно обединување на сродни хипотекарни кредити (Мortgage backed securities – MBS). Токму ваквите финансиски иновации, особено MBS, беа катализатор на финансиската криза која од САД многу брзо се прошири во светски рамки имајќи предвид дека новите финансиски инструменти издадени во САД беа дел од портфолијата на институции од други развиени економии. Во контекст на претходно кажаното се поставуваат неколку прашања: Кој беше мотивот за развој на нови финансиски производи? Зошто финансиските иновации во САД го зазедоа приматот кој до тогаш го имаа традиционалните кредитно-депозитни работи? Генерално, финансиските иновации беа условени од повеќе фактори меѓу кои доминантно место имаат: глобализацијата, несоодветната регулатива, развојот на информатичката технологија, конкуренцијата, а пред се можноста за заштеда на трошоци и остварување на високи профити. Имено, најголем дел од новите финансиски инструменти беа дел од вонбилансната евиденција на банките со што во одредена мера се избегнуваше обврската за издвојување на капитал за покривање на ризиците на кои беа изложени банките. Тука треба да се споменат и таканаречените Structured Investment Vehicles – SIV како правни ентитети оформени од страна на самите банки со цел емисија и евиденција на хипотекарни хартии од вредност и други финансиски деривативи. Исто така финансиските деривативи и финансискиот инженеринг, како процес на декомпонирање на финансиските инструменти на нивните составни делови (unbundling) и нивно препакување во нови инструменти (rebundling) создадоа услови за пренесување на ризиците на банките врз други лица. Резултатот од ваквите новини во работењето на банките беше зголемување на сопствената профитабилност и проширување на асортиманот на производи и услуги што им ги нудат на комитентите. Следствено на тоа, може да се констатира дека за сметка на краткорочните позитивни ефекти врз профитабилноста на банките, финансиските иновации влијаеја во насока на нарушување на стабилноста на финанасискиот систем во светски рамки. Имајќи предвид дека во предкризниот период, финансиските иновации придонесоа за подобрување на економската состојба на населението во САД, продлабочување на финансиските пазари, поефикасно постигнување на економските цели и воопшто економски раст, ваквиот тек на настаните не треба да влијае во насока на ограничување на понатамошни иновации во банкарското работење. Напротив, иновации не треба да изостанат, но треба да се работи на елиминирање на одредени недостатоците во регулативата и нејзино натамошно надоградување со цел одржување на финансиска стабилност. Во таа насока се и последните промени на Базелската капитална спогодба познати како Базел 3. Воедно, покрај погоре споменатите финансиски иновации кои настанале како резултат на промени во економското окружување и регулативата, постојат и друг тип на финансиски иновации кои се должат на развојот на информатичката технологија (SMS банкарство, електронско плаќање, електронски платформи за тргување со странски валути и слично). Вториот тип на иновации кои се карактеристични за земјите со послабо развиени финансиски пазари како што е Република Македонија, се покажале како добар начин за задоволување на потребите на комитентите, зголемување на конкурентноста и заштеда на трошоци што ги прави добра замена за високо ризичните финансиски инструменти. Да сумираме, влијанието на финансиските иновации врз развојот на Светската финансиска криза од 2007 година не смее да претставува ограничувачки фактор во развојот на нови банкарски производи и услуги, туку  треба да послужи како основа за елиминирање на недостатоците во регулативата и воопшто во функционирањето на финансискиот систем со цел идните иновативни производи, процеси и услуги да придонесуваат за одржување на здрав банкарски систем.