ИСТРАЖУВАЊЕ НА ЦЕА: Има ли решение за буџетската нетранспарентност?

Добивај вести на Viber

Некомплетни информации, потценување на влијанието на шоковите и дискреционите политики се трите клучни фактори кои предизвикуваат неочекувано зголемување на државниот долг. Непоходно е да се зголеми транспарентноста на “дискреционите раходи“, односно зајакнување на одговорноста и контролите во трошењето на средствата од ставката “функции на државата“. Предлог-буџетот треба да биде достапен на пратениците најдоцна до октомври. Ова се неколку поенти од анализата “Добро управување преку поголема фискална транспарентност –препораки за имплементација на препораките од ад-хок комисијата“, што ја изработи Центарот за економски анализи во соработка со “Balkan Civil Society Development Network“, “Pontis foundation“ и “Slovak Aid“, а  чија цел е како Македонија да ја зголеми буџетската транспарентност, односно да го напушти сегашното друштво на Ангола, Сао Томе и Принсипе, Буркина Фасо, Венецуела, Тајланд и Србија ( од земјите во опкружувањето). Во последното мерење за 2012 та земјава, заедно со уште четири други, имаше најголем пад во однос на буџетската транспарентност. Буџетот да се отвори и за јавноста ...   За да се одлепи од 68то место (со вредност на индекс од 35),  според буџетска транспартентност, односно да ја напушти групата на земји што обезбедуваат минимални информации за буџетските документи и буџетскиот процес, Македонија мора да направи неколку клучни потези поврзани со траспарентноста на долговите, информации за меѓувладини трансфери и транфери до јавни претријатија, идентификација на сите наменски приходи. Ова се само дел од лоцираните точки од кои зависи позицијата на буџетска трансарентност на земјава. Симулацијата на Центарот за економски анализи покажала дека Македонија може да го напушти 35 то место доколку властите позитивно решат некои од овие отворни прашања: -Дали Предлог-буџетот содржи споредби на владиниот долг? -Дали Предлог-буџетот има информации за влијанието на политиките врз расходите и приходите барем за буџетската година? -Дали Предлог-буџетот има информации за меѓувладините транфери и трансферите до јавните претпријатија? -Дали Предлог-буџетот има информации за квази-фисклани активности или потенцијални обврски? -Дали се изработува пред-буџетска изјава? -Дали во годишните извештаи има информации за позајмувањата? -Дали годишниот извептај бил предмет на ревизија? -Дали се изработува граѓански буџет?

“Транспарентноста во  Македонија ќе се зголеми, и од вредност на индексот од 35 кој го имала земјата  во 2012 година, во 2014 година вредноста на овој индекс ќе се зголеми и ќе изнесува 47. Ова значи дека  Макеоднија ќе ја подобри својата позиција, и од групата на земји кои обезбедуваат минимални информации за буџетските доку-менти и буџетскиот процес, ќе се искачи во следната група на земји кои обезбедуваат некои информации за буџетските документи и буџетскиот процес. Дополнително, ако се изработи и пред-буџетска изјава индексот ќе се изнесува 50, а доколку пак се изработи и Граѓански буџет тој ќе изнесуа 54“ – се наведува во истражувањето на ЦЕА.

Што со буџетскиот дефицит и јавните долгови...  Планираниот и пректиран буџетски дефицит редовно се пробива а владата не ги почитуваа сопствените правила. Ова е еден од заклучоците посветени на делот за фисклана дисциплина, односно дефицит и задолжувања. “Пристрасност кон дефицит, како неуспех од дискреционо водење на политики: Владата редовно го пробива планот за буџетскиот баланс, не ги почитува сопствените фискални правила и покажува пристрасност кон буџетски дефицити“- се вели во анализата во која се потсетува дека според Меѓународниот монетарен фонд,  фискалната транспарентност во јавните финансии е главен елемент за макроекономска и фискална стабилност кој треба да води кон повисоки стапки на економски раст“ – се посочува во истражувањето и се додава:

 “Укажавме дека намалувањето на фискалната дисциплина, неусогласеност на долгорочни цели со краткорочни очекувања резултираат со намалена фискална транспарентност, намален квалитет на предвидувањата на макро-фискалните варијабли, губење на смислата на планирање на среден и долг рок и неможност на економските агенти да ги планираат и сопствените идни економски активности.“ – се посочува во истражувањето.

Зголемената нетранспарентност води кон намалена фискална дисциплина. Според истражувањето на ММФ,еве поради фактори се случува неочекувано зголемување на државните долгови: 23% поради некомлетни информации, 37% поради потценување на влијанието на шоковите и 18% поарди дискреционите политики. Што порачуваат аналитичарите....  Македонските власти треба да превземат серија на чекори ако сакаат да обезбедат поголема буџетска транспарентност а со тоа и да ја подобрат позицијата на Макеоднија во светски рамки. Според аналитичарите од ЦЕА, зголемувањето на транспартентноста треба да почне од измена на тајминзите за доставување на Буџетот во Собранието, до корекции внатре во самиот буџетски документ.

“Документот би можел да содржи податоци за капитални инвестиции кои се планираат да се реализираат со Буџетот, а не фигурираат како посебни Програми или потпрограми во Предлог Буџетот. Добро решение би било на крајот од Предлог Буџетот како додаток да бидат наведени инвестициите кои можеби повеќе имаат локален карактер (како на пример водовод и канализација, училишта, локални патишта и друго) и да биде наведено место каде ќе се реализира пооделен проект, потоа поединечната сума за секој проект и рок на реализација. Моменталната структура на Буџетот дава само општ податок како на пример: изградба на основни училишта и вкупната сума која се планира да се потроши за таа намена за соодветната година, но не се наведени детални податоци.“ – се вели во анализата на ЦЕА.

Од таму на Владата и препорачуваат дека Фискалнта стратегија да биде достапна на пратениците пред да се достави Предлог-Буџетот, а не откако ќе почне собраниската расправа или откако таа ќе заврши. Во исто време анализата укажува на тоа дека законот за Буџет треба да биде доставен порано од сегашниот рок 15 ти ноември.

“Би можело тој рок да биде отприлика во текот на месец септември или до крајот на октомври. Со тоа би им се овозможил на пратениците поголем период за проучување на Предлог Буџетот со цел подобро да се подготват за дебата по истиот. “ – се оценува во извештајот.

Еве дел од препораките на аналитичарите:да се направи анализа за потребата од ревизија на буџетскиот календар каде ќе бидат вградени реалните временски ограничувања за администрацијата кај буџетските корисници, да се подготвува Пред-буџетска изјава и Граѓански буџет, да се подготви анализа на потребата од подготовка на буџет базиран на резултати (перформансе буџет), Фискалната стратегија да премине во буџетска рамка на среден рок и да се разгледува и усвојува во Собранието и “Програмата за јавни инвестиции“ да се разгледува и усвојува во Собранието. Ова најново истражување ја анализира економската состојба по настаните од 24 декември, при што се посочува дека од Центарот за граѓански анализи се убедени дека  контекстот на неуспехот на системот на јавните финансии во Македонија од декември 2012 година е силно поврзан со правилата на кои лежи еден современ систем кој треба да почитува фискални правила и фискална транспарентност.