ГАСПРОМ: Ќе остане ли неприкосновен владетел на енергетскиот пазар?

Добивај вести на Viber

Гаспром се насладува на својата неприкосновеност. Тој е главен снабдувач на увезениот гас за ЕУ, користејќи го притоа непосредното покровителство на Кремљ (руската држава е неговиот најголем акционер), но исто така и од мрежата на бизнис и политички врски во земјите на кои се продава синото гориво и особено во Германија, пишува во својата анализа Economist.

Алтернативите на рускиот гас се ограничени, како и желбата на неговите клиенти да се спротивстави на доминацијата на Газпром. Сега, сепак, ЕУ се обидува да го смири рускиот гасен гигант. Најновиот удар на Европа беше нанесен на 22 април, кога еврокомесарот за конкуренција Маргрете Вестагер го објави долгоочекуваниот саем на приговорите (термин на еврожаргон за листа со обвиненија), во кое се набројуваат наводните злоупотреби на компанијата со пазарната положба.

Според ЕУ Газпром води сеопфатна стратегија за поделба на централноевропските и источноевропските пазари. Компанијата ги ограничува прекуграничните гасни продажби, што и овозможува да наметнува "неправедни цени" во пет земји: Бугарија, Полска, како и балтичките држави Естонија, Летонија и Литванија.

Покрај тоа, ЕУ наведува дека Гаспром искористил бесправно од доминантната позиција на пазарот, за да се обиде да ја задржи контролата врз транзитниот гасовод Јамал во Полска и да ја заплашува Бугарија да го поддржи "Јужен поток" - проект кој Кремљ го поништи и кој мораше да пренесува гас во Црното Море.

Газпром ја сондираше почвата претходните месеци, за да види дали може да постигне договор со ЕУ, пред обвиненијата да бидат покренати официјално. Преговорите сепак пропаднаа како резултат на ладењето на руско-европските односи поради Украина. Сега раководителите на компанијата и нивните политички господари треба да одлучат што да прават.

Гаспром има 12 недели да одговори на обвинувањата преку одрекување од одговорноста, попусти или преку двете. Ако не успее да ја задоволи Еврокомисијата, следниот чекор е спроведување. Ова може да значи казни од милијарда или повеќе евра (во теорија до 10% од приходите на компанијата) и законски наметнати промени на бизнис моделот на природата ". Сите патишта се отворени", посочи Вестагер. "Ние би сакале Гаспром да одговори и би сакале да разговараме", додаде таа.

Русија не ја „признава“ ЕУ

Реакцијата од Москва не беше ветувачка. Компанијата посочи дека спорот треба да се реши во рамките на постојните договори меѓу ЕУ и руската влада. Таа изјави дека обвинувањата на ЕУ се "неосновани", тврдејќи дека е во согласност со меѓународното право и локалното законодавство на земјите во кои работи. Таа забележува дека Газпром е формиран "надвор од јурисдикцијата на ЕУ" и според рускиот закон има посебни карактеристики со јавна значајност и статус на стратешка организација, контролирана од државата. Накратко, Русија не ја признава надлежноста на ЕУ во случајот со Гаспром.

Необјавена листа со обвинувања составена од стотици страници, е вистинска ризница за оние кои се заинтересирани за матниот свет на рускиот гасен извоз: свет, обележан со профитабилни посреднички компании со нејасни односи на сопствениците, договори склучени од политичари (не од бизнисмени) и кои во импозантна доза пројавуваат посебен третман во геополитички план. Таа исто така е знак за нова волја во ЕУ да се осврне на енергетската безбедност, по долго одлагање. ЕУ ги започна активностите против Гаспром со "Третиот енергетски пакет" во 2007 година. Главниот резултат беше да се забрани на истата компанија да ги поседува истовремено гасоводите и молекулите кои течат по нив.

Русија сериозно се спротивстави на тоа, гледајки го како политички напад врз активата и бизнис моделот на Газпром. Колку повеќе сепак ЕУ гледа во увозот на руски гас, толку помалку и се допаѓаше. Во 2011 година во најголемата антимонополска проверка во историјата на ЕУ вработени со наредби за претрес запленија документи и компјутери од десетици канцеларии на Газпром и неговите филијали. Унијата започна официјална истрага во 2012 година.

Голем удар за Русија

Тоа беше голем удар за Русија. Слично на Microsoft, кој се соочи со европското законодавство за конкуренција за поврзување на вашиот прелистувач Internet Explorer со оперативниот систем Windows, Газпром и неговите сојузници во Кремљ не разбраа до каде се протегаат обвинителските овластувања на ЕУ при изградбата на единствениот пазар.

Во 2012 година, рускиот претседател Владимир Путин донесе указ со кој се забранува на стратешки компании (вклучувајќи и на Газпром) да откриваат информации на регулаторни власти, да го продадат имотот или да менуваат договори без официјална согласност.

Изложувањето на приговорите во голема мера е подготвено од 2013 година. Претходникот на госпоѓа Вестагер - Хоакин Алмунија неколкукратно ветуваше дека ќе подигне обвинение, но ја напушти функцијата, без скалпел на Гаспром да го краси неговото биро.

Многумина го објаснија тоа со политички проблеми во врвовите на Еврокомисијата. Сега Европа е во многу стабилна состојба на духот. Непопустливоста на Вестагер инсистира дека политиката не влијае врз однесувањето на нејзината дирекција: тоа е дел од правниот систем и треба да дејствува без страв и преференци. Активностите против Гаспром станаа факт само една недела откако Европската комисија ги претстави приговорите против однесувањето на Google.

Спротивниот гасен инкасатор

Политиката сепак исто е променета. Пријателите на Русија во Европа се помалку и изолирани. Довербата и трпението се намалени. Загриженоста за зависноста од рускиот гас е намалена. Зимата заврши и Европа е во прилично добра форма повеќе од кога и да било, за да може да се спротивстави на рускиот излив на лутина. Подобрено е складирањето и има изградено гасни врски север-југ, па прекин на испораките во Украина на пример да може да биде компензиран со снабдување од други гасоводи како германско-рускиот "Северен поток" преку Балтичкото Море.

Литванија, која беше целосно зависна од рускиот гас, изгради терминал за увоз на течен гас, а тоа веднаш доведе до сериозно намалување на цената од Газпром. Со започнатиот оваа година извоз на течен гас од САД, Европа ќе има други извори на снабдување.

Русија се уште може да го прекине извозот за Европа, но тоа ќе влијае сериозно на приходите, ќе изгуби доверба и ќе доведе дури до уште побрзо преминување кон алтернативни горива и добавувачи.

Гасот останува исклучително политизиран бизнис. На се уште свежи рани поради гасоводот "Јужен поток", сега Русија рекламира друг план наречен "Турски поток". Планира да изгради гасовод преку Црното Море, но само до турската граница, за да не се судира со регулативите на ЕУ. Газпром сепак разговара со Грција за нивно учество во проектот, што може да биде во комбинација со руски кредит до 5 милијарди долари, ако се верува на гласините.

Претставниците на европските институции без сомнение, исто така ќе имаат што да кажат за ова прашање.

К.К.