КОЈ ЌЕ ИМА НАЈГОЛЕМ ЌАР ОД СРПСКИОТ ЛИТИУМ? Еве кои се проценките на Политико

Добивај вести на Viber

Германскиот канцелар Олаф Шолц и потпретседателот на Европската комисија Марош Шефчовиќ во петокот склучија серија договори со кои на ЕУ и на европските производители на автомобили им се дава ексклузивен пристап до српскиот литиум и го отвораат патот за изградба на еден од најголемите рудници за литиум на континентот, пишува денеска Политико, осврнувајќи се на тоа кој ќе има најголема корист од проектот.

„Ова е важен европски проект и придонесува Европа да остане суверена и независна во снабдувањето со суровини во светот што се менува“, изјави Шолц за новинарите во српскиот главен град.

Литиумот, кој понекогаш се нарекува „бело злато“ поради неговата голема побарувачка во транзицијата на зелената енергија за употреба во батерии што ги напојуваат електричните возила и неговата карактеристична бела боја, е изобилен - и досега неискористен - во западниот регион Јадра во Србија.

Кој има корист?

Проектот е особено непопуларен поради перцепцијата дека електричните автомобили произведени со неговиот литиум ќе имаат корист само за граѓаните на ЕУ, оставајќи ја Србија, земја-кандидат со неизвесни изгледи за полноправно членство и сериозни проблеми со загадувањето, без придобивка што сè уште го носи товарот на животната средина.

Виктор Беришај, висок офицер за политика во германската фондација EuroNatur, рече дека и покрај регулативите на ЕУ кои бараат рударските активности во трети земји да подлежат на темелни инспекции за да се намали нивното влијание врз животната средина, „во моментов на Србија и недостасува потребната законодавна и регулаторна рамка за да ги исполни овие строги барања“.

„Предлог-законот за оцена на влијанието врз животната средина, иако беше доставен до Собранието на Србија во октомври 2023 година, сè уште не е усвоен и содржи критични празнини, како што е оневозможувањето на издавање градежни дозволи пред завршувањето на ОВЖС“, објасни Беришај.

Противењето на проектот, вклучувајќи блокади на патиштата низ целата земја и илјадници демонстранти, беше толку силно што и покрај потпишувањето договор со Рио Тинто во 2020 година, владата на крајот одлучи да ги откаже плановите за изградба на рудникот во јануари 2022 година.

Но, откако обезбеди уште еден мандат на националните избори во декември, Владата на Србија одлучи да го оживее проектот и да го легитимира со предавање на палката на Уставниот суд.

Уставниот суд на 11 јули ја прогласи владината одлука за забрана на проектот за неуставна и дозволи негов напредок уште еднаш.

Во петокот, на отворањето на Самитот за критични суровини, претседателот на Србија, Александар Вучиќ, го призна недостатокот на поддршка за проектот во земјата, но истакна дека верува оти „се повеќе луѓе ќе застанат покрај својата земја и нивната влада кога ќе го видат нивото на посветеност кон овој проект“.

Шолц ја истакна важноста на грижата за животната средина, уверувајќи дека Германија внимателно ќе го следи развојот на неизградениот рудник и вети дека ќе „обезбеди еколошки решенија и знаење на германски рударски инженери на секој чекор“.

Тој посочи и дека проектот, кој се очекува да донесе 6 милијарди евра нови инвестиции, ќе има клучна улога во интеграцијата на Србија на европскиот и светскиот пазар.

„На земјите кои имаат среќа да имаат природни ресурси кои му се потребни на целиот свет треба да им се даде шанса да профитираат од тие ресурси во рамките на ЕУ, Г20, Г7, Светската трговска организација“, рече Шолц.

Актерите на граѓанското општество се исто така загрижени дека проектот, како што е наведено во документите потпишани во петокот, ќе биде лично надгледуван од Вучиќ.