НАЈГОЛЕМИОТ ПОЛИТИЧКИ ПРЕДИЗВИК ЗА ЕРДОГАН: Изборите во Турција се важен тест, за кого ќе се одлучи турскиот народ?

Добивај вести на Viber

Изборите овој месец во Турција се најголемиот политички предизвик досега за турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган (69), кој е на власт веќе две децении.

Турската опозиција ги гледа како нивна најдобра можност да го тргнат од власт и да ја променат неговата политика.

Претседателските и парламентарните избори, кои ќе се одржат на 14 мај, ќе одлучуваат не само кој ќе ја води Турција, туку и како ќе се управува, како ќе се насочува нејзината економија и надворешна политика.

Најдолговечниот лидер на модерната Турција, членка на НАТО, Ердоган се залага за побожен живот и ниски каматни стапки дома, го зајакнува турското влијание во регионот и ги олабавува врските со Западот.

Изборите се одржуваат три месеци по земјотресот во југоисточна Турција каде загинаа повеќе од 50.000 луѓе.

Главниот ривал на Ердоган е Кемал Киличдароглу (74), лидер на секуларистичката Републиканска народна партија (ЦХП), која е поддржана од коалиција од шест опозициски партии.

Ердоган со несигурна популарност влегува во едни од најважните избори во модерната историја на Турција, поради кризата со високите трошоци за живот и последиците од земјотресот.

Поради реалната можност да биде поразен, Ердоган пркосно се сврте кон многу поларизирачки теми, поради што владее експлозивна атмосфера во земјата.

Го обвинува Западот дека ги финансира своите „про-ЛГБТ“ ривали и се прикажува себеси како бранител на конзервативните вредности, против нападите на странските „терористи“.

Сè пожешката атмосфера го натера опозицискиот лидер Кемал Киличдароглу да ги замоли своите поддржувачи да останат дома дури и ако победат.

„Ако излеземе, може да има немири, вооружени луѓе да излезат на улица“, предупреди секуларниот опозициски лидер.

Се чини дека нацијата од 85 милиони луѓе никогаш не била повеќе поделена околу тоа дали Ердоган направил повеќе штета отколку корист во единствената мнозинска муслиманска членка на Организацијата на Северноатлантскиот договор.

На изборите учествуваа уште двајца послаби кандидати, поради што Ердоган и Киличдароглу најверојатно ќе мора повторно да се соочат во вториот круг од изборите на 28 мај.

Колку изборите се важни за Турција?

Најмоќниот турски лидер од Мустафа Кемал Ататурк, кој ја основа републиката пред сто години, Ердоган и неговата Партија на правдата и развојот (АКП) со исламистички корени, ја оддалечија Турција од секуларната визија на Ататурк.

Ердоган, исто така, ја централизираше власта со воведување претседателски систем и седи во палата со илјада соби на периферијата на Анкара, каде што поставува политика за економијата, безбедноста, внатрешните и надворешните работи.

Критичарите на Ердоган тврдат дека владата ги задушува гласовите на дисидентите, ги поткопува правата и го става судството под своја контрола. Официјалните лица го негираат ова, тврдејќи дека владата ги штити граѓаните во контекст на единствени безбедносни закани, вклучително и обидот за државен удар во 2016 година.

Економистите веруваат дека инсистирањето на Ердоган на ниски каматни стапки поттикна скок на инфлацијата од 85 отсто минатата година, највисок во последните 24 години, а лирата падна на една десетина од вредноста во однос на американскиот долар во последните десет години.

А светот?

За време на Ердоган, Турција ја покажа својата воена моќ на Блискиот Исток и пошироко, започнувајќи четири воени операции во Сирија и офанзива против курдските милитанти во Ирак и испраќајќи воена помош за Либија и Азербејџан.

Турција, исто така, имаше низа дипломатски конфликти со Саудиска Арабија, Египет, Обединетите Арапски Емирати и Израел, како и спор со Грција и Кипар околу границите во Источното Средоземно Море, додека пред две години не го промени својот пристап, барајќи поблиску до некои од нивните ривали.

Купувањето руски систем за противвоздушна одбрана од страна на Ердоган резултираше со американски санкции, а неговата блискост со рускиот претседател Владимир Путин ги наведе критичарите да се сомневаат во посветеноста на Турција кон Северноатлантскиот договор. Приговорите на Анкара на апликацијата за членство на Шведска и Финска во НАТО, исто така, ги зголемија тензиите.

Сепак, Турција успешно посредуваше за договор за извоз на украинско жито што беше под руска блокада, како дел од напорите на Ердоган да ја запре војната во Украина.

Невозможно е да се знае дали неговиот наследник ќе има ист профил како него на светската сцена, што веројатно ќе го нагласи во предизборната кампања.

Што ветува опозицијата?

Двете главни опозициски партии, секуларистичката Републиканска народна партија (ЦХП) и централно-десничарската националистичка партија Добро (IYI), се здружија со четири помали партии со програма што ќе промени многу од клучните политики на Ердоган.

Тие ветуваат дека ќе ја вратат независноста на централната банка и ќе ја променат економската политика на Ердоган. Тие, исто така, ќе го укинат неговиот претседателски систем, ќе го вратат парламентарниот систем и ќе ги вратат сириските бегалци дома.

Тие, исто така, сакаат да ги подобрат односите со западните сојузници, вклучително и САД, како и да ја вратат Турција во програмата за борбени авиони Ф-35, од која беше исклучена откако купи руски противвоздушен систем.

Аналитичарите сметаат дека политиката што ја вети опозицијата може да ги поттикне странските инвестиции.

Ердоган го поддржа неуспешното продолжение, сака да го собори сирискиот претседател Башар ал Асад, но прими и најмалку 3,6 милиони сириски бегалци, кои се помалку се добредојдени поради економските тешкотии во Турција.

Опозицијата ги презеде плановите на Ердоган да ги врати бегалците во Сирија, но никој од нив сè уште не се изјаснил како тоа планира да го спроведе.

Колку е блиску трката?

Последните анкети покажуваат дека Киличдароглу е пред Ердоган, чија популарност опадна поради кризата со високите трошоци за живот предизвикана од високата инфлација. Изгледите на опозицијата се зголемени бидејќи се обедини, велат аналитичарите.

Сепак, Ердоган се уште не паднал и претседателската трка би можела да влезе во вториот круг, во кој ќе ги одмери силите со Киличдароглу.

Првите испитувања на јавното мислење, направени по земјотресот на 6 февруари, сугерираат дека тој во голема мера ќе успее да ја задржи поддршката од гласачите, и покрај обвинувањата дека владата бавно реагирала и невнимателно ги спроведувала градежните правила кои би спасиле животи.

Клучно е колку опозицијата ќе успее да ги привлече гласовите на курдските гласачи, кои сочинуваат 15 отсто од гласачкото тело.

Прокурдската Демократска партија на народите (ХДП) не е член на главната опозициска коалиција, но е жестоко против Ердоган по репресијата со нејзините членови во последниве години.