ХРВАТСКИ ДЕМОГРАФ ЗА ФАКТОР: Најголем проблем со недостиг на работна сила ќе имаат Србија, Хрватска, Босна и Херцеговина и Албанија

Добивај вести на Viber

Хрватскиот демограф, Моника Комушанац за Фактор објаснува дека Балканот и натаму ќе се празни, населението ќе се намалува, а во неколку земји ќе фали работна сила.

Демографот вели дека балканските земји (во потесна и поширока смисла) веќе се карактеризираат со неповолен возрасен состав и стареење на населението. Комушанац објаснува дека просечното учество на младите до 14 години во балканските земји е околу 16 отсто, додека просечното учество на населението над 60 години е речиси 25 отсто.

„Алармантен податок е дека во некои балкански земји уделот на старите лица достигнува речиси 30 отсто од вкупното население, на пример во Хрватска (29,55 отсто), Бугарија (29,20 отсто) и Србија (27,10 отсто), додека другите балкански земји имаат удел на стари лица меѓу 22 и 25 отсто. Исклучок од овие трендови е Косово, кое има 7 отсто повеќе млади од старосните контингенти, пред сè благодарение на една од највисоките стапки на наталитет на Балканот и Европа и релативно високата стапка на позитивни природни промени, иако тие исто така се намалуваат за изминатите неколку години. Проекциите на ОН за старосната структура во 2050 година го потврдуваат продолжувањето на споменатите трендови и зголемувањето на интензитетот на стареење во балканските земји. На пример, просечното учество на старите луѓе во балканските земји ќе биде околу 36 отсто (младите само 13 отсто!)“, вели Комушанац, која работи на Универзитетот во Загреб на Факултет за хрватски студии, Одделение за демографија и хрватска емиграција.

Додава дека целосната депопулација (намалување на бројот на жители) е доминантна карактеристика на оваа област веќе неколку децении, а според средната варијанта на проценката на ОН, балканските држави создадени со распадот на СФРЈ очекуваат загуба од 2,8 милиони луѓе до средината на векот, додека поширокото балканско подрачје ќе се соочи со опаѓање на населението од 8,2 милиони за само 30 години.

„Така, на пример, во 2050 година, Бугарија, Србија и Хрватска ќе забележат најголем релативен пад на бројот на жители, меѓу 17 отсто и 24 отсто, додека само неколку балкански земји ќе имаат пад од помалку од 10 отсто во однос на вкупното население во 2022 година“, објаснува демографот.

Според неа, нивото на демографска негативност на Балканот е такво што е малку веројатно (или реално) да се очекуваат повеќе позитивни демографски карактеристики во иднина. Во  нормални услови на развој на населението, периодот од 5 до 10 години е релативно краток за значителни демографски промени, но кога малите популации (како оние претежно на Балканот, со исклучок на Романија и Грција) достигнуваат видно ниво на депопулација, треба да се очекува дека сите следни процеси ќе бидат побрзи. 

„Во наредната деценија може да очекуваме зголемено демографско влијание врз пензискиот, социјалниот, трудовиот, здравствениот, образовните и други системи, имено исклучиво како ограничувачки фактор во севкупниот развој на оваа област. Со други зборови, доминантните демографски процеси на Балканот се одразуваат негативно на просторниот развој на регионалните и локалните средини во контекст на исчезнувањето на помалите населби и празнењето на просторот, намалувањето на плодниот (биолошки) и економскиот (труд) потенцијал, стареењето на делумните контингенти итн., што значително ги намалува изгледите за демографско закрепнување од страна на домицилното население. Намалувањето на бројките, стареењето и недостигот на работна сила се само еден од современите демографски предизвици со кои се соочуваат сите европски земји, без разлика на нивното ниво на развој. Големината на трудовиот контингент (од 15 до 64 години) на Балканот ќе се намали за околу 2,6 милиони (околу 7 отсто) до 2032 година, а најголем проблем со недостиг на работна сила ќе имаат Србија, Хрватска, Босна и Херцеговина и Албанија. Така во следните 10 години, бројот на работоспособни лица во Србија ќе се намали за околу 441.000 (9,39 отсто), во Хрватска за 240.000 (9,37 отсто), во Албанија за 160.000 (8,38 отсто), во Босна и Херцеговина за 184.000.(8,53 отсто) итн. Динамиката на гореспоменатите процеси ја потврдуваат и проекциите на ОН за намалување на вкупната работна сила за 6,4 милиони работници на Балканот до 2042 година“, вели демографот.

Објаснува дека процесот на иселување од некоја област и нискиот наталитет се во голема корелација.

„Вакви односи се присутни токму во балканските земји, кои се карактеризираат со екстремно ниски или ниски стапки на наталитет (меѓу 7,5 и 11 промили), зголемување на стапката на смртност како резултат на стареењето на населението (меѓу 12 и 22 промили), негативна стапка на природни промени и високи стапки на надворешна миграција. Состојбата е особено загрижувачка во Србија, БиХ и Хрватска, кои бележат високи негативни стапки на природни промени (Србија -9,6; БиХ -7,3; Хрватска -6,8 промили), додека односите се нешто поповолни во Косово (низок позитивен природен прираст) . Црна Гора и Албанија (имаат најниска негативна стапка на природни промени меѓу балканските земји) благодарение на сегашниот возрасен потенцијал (повисоки стапки на наталитет, поголем удел на млади луѓе, пониска просечна возраст...). Неповолното природно движење има долгорочен ефект врз намалувањето на идниот ревитализирачки (демографски) потенцијал на балканскиот простор, а интензивното иселување од него дополнително ги влошува биодинамичките карактеристики, имајќи предвид дека главно емигрира младата репродуктивна популација. Континуитетот на овие процеси и политичката рамнодушност значително ги намалуваат шансите за демографски опстанок на оваа област, а тоа важи за секоја балканска земја без разлика на географската, политичката и друга перцепција и/или интерпретација на терминот „Балкан““, изјави Комушанац.

Вели дека за решавање на овој проблем потребни се пристапи кои ќе имаат долгорочни демографски ефекти во смисла на задржување на постојното население  и зголемување на стапката на наталитет преку спроведување на имплицитна популациона политика. 

Сања Атанасовска