СИТЕ СОЧНИ АФЕРИ НА „БЕХТЕЛ“ НА БАЛКАНОТ: Македонија не е единствена земја каде американската компанија е поврзана со афери

Добивај вести на Viber

Американскиот градежен гигант Бехтел во последните две децении градеше претежно автопати во овој регион. Нивното присуство, сепак, беше проследено со афери и скапи километри.

Во моментов тие се повеќе од заинтересирани за изградба на реверзибилната хидроцентрала Ѓердап 3. Не е тајна дека поранешната министерка за рударство и енергетика Зорана Михајловиќ сесрдно им помогна да ја постигнат оваа цел. За неа оваа компанија уште од времето кога заедно со турската компанија ЕНКА ја доби работата да го гради Моравскиот коридор е „најдобрата на светот“.

Острато, иако нема потврда, може да каже и дека токму поради оваа љубов меѓу поранешната министерка и нејзината омилена компанија, проектот „Ѓердап 3“ повторно е ставен на маса. За потсетување, проектот беше прогласен за од национално значење во 2021 година.

Дотогаш, иако овој проект спорадично се споменуваше во претходните 30 години, приоритет имаше хидроцентралата Бистрица, што се должеше на многу пониските трошоци за изградба, што се должеше на поедноставната реализација, која во случајот на Џердап зависи и од Романија. .

Бехтел неодамна, врз основа на Меморандумот за разбирање потпишан меѓу Владата на Србија и оваа компанија, со свои средства ја финансираше изработката на Прелиминарната физибилити студија. Дали ќе го изгради Џердап 3, се уште е рано да се каже. Судејќи според искуството со „случајот Моравски коридор“, логично е да се претпостави дека ќе го направат тоа.

Кој ќе го гради Џердап 3

„Министерството за рударство и енергетика ќе објави јавен повик за избор на проектант кој до 2027 година ќе изработи физибилити студија со идејно решение, студија за влијанието врз животната средина и просторен план. Врз основа на резултатите од тие студии и проекти ќе може да се утврдат понатамошните чекори, да се одлучи за одредено решение и да се утврди вредноста на проектот“, одговори Форбс Србија на прашањето во која фаза моментално е овој проект, каква е неговата вредност и кој ќе биде изведувач.

Форбс Србија истражуваше што правела или прави оваа американска компанија во овој дел од Европа.

Македонија

Во април годинава свечено беше поставен камен-темелникот за изградба на автопатите на Коридорите 8 и 10 низ Македонија во присуство на вицепремиерот на Македонија и амбасадорот на САД во таа земја.

За да може конзорциумот „Бехтел-Енка“ да ги извршува работите на овие патишта брзо и ефикасно, македонските власти се потрудија да ревидираат дури осум законски прописи.

Со суспендирање на примената на редовните прописи им се овозможи да влезат во изградбата на овие патни правци без да поминат низ редовната законска процедура.

И ова не е ништо необично, речиси сите земји од овој регион каде американскиот гигант изведува дела се однесувале на ист начин.

Спротивно на она што земјата од која доаѓа оваа компанија  проповеда  против јавни повици и тендери и корупција, правилата не важат за Бехтел.

Заобиколувајќи го тендерот

Тие генерално не учествуваат на тендери. Ова е особено случај кога станува збор за помалку развиените земји. Во оваа смисла, Србија е исклучок, бидејќи овде се организира некаков вид тендерска постапка.

Да се ​​вратиме, за момент, на случајот со Македонија. Таму жителите на одредени општини и месни заедници летово протестираа поради изградбата на автопат преку нивните ниви, блокираа и некои патишта, а случајот заврши дури и на суд од кој беше побарано да се воведе времена забрана за градба бидејќи, тврдат, работите се штетни за животната средина.

Хрватска

Хрватската јавност сè уште јасно ја памети аферата во која беше откриено дека изградбата на 147 километри од автопатот што го носи името на Далматинецот е платена за 990 милиони долари. И работата е договорена без јавен „конкурс“. Подоцна тогашниот министер за обнова Јуре Радиќ за медиумите призна дека цената можела да биде барем за една третина пониска доколку имало тендер. Причината поради која тоа не го направија, рече Јуриќ во таа прилика, е одлуката да се плати за консолидација на политичките односи меѓу Хрватска и Соединетите Американски Држави со пари на даночните обврзници.

Притоа, никој не спори дека Бехтел е познат како висококвалитетен градежен гигант, односно дека патиштата што ги гради се квалитетни, но само ако сте спремни да платите за нив.

Романија

А автопатот во Романија, оваа компанија некогаш го градеше заобиколувајќи ги тендерските процедури. Поради овој факт реагираше и Европската комисија, пишуваат странските медиуми. Романија е предупредена дека поради прекршување на регулативите во оваа област, ЕУ ќе и ускрати финансиски средства. Договорот сепак беше потпишан и договорена е цена од 2,2 милијарди евра.

Десет години подоцна романските власти го раскинаа потпишаниот договор, по низата проблеми со Бехтел. Бехтел ги обвини Романците дека бавно плаќаат, а локалните власти дека полека ја градат компанијата.

За 10 години се изградени само нешто повеќе од 50 километри, наместо повеќе од 400. Договорните страни се договорија Романија да плати 1,4 милијарди евра зголемени за околу 30 милиони за обесштетување поради раскинување на договорот.

Тие денови и светските и регионалните медиуми пишуваа за раскинување на „контроверзниот договор“ за изградба на автопат низ Трансилванија, за кој политички се преговараше од самиот почеток.

Албанија

„Официјалните документи откриени за прв пат докажуваат дека лобирањето, лошото планирање, неконкурентните тендери, неуспехот да се постават плафони на трошоците и надуените цени ги оставија албанските и косовските даночни обврзници со сметка од две милијарди евра за само 137 километри пат“, напиша тој. во 2014. БИРН.

БИРН понатаму пишува дека овој „патриотски“ автопат што ги поврзува Приштина и Тирана требаше да ги зголеми трговијата и туризмот, но дека овој раст е повеќе од скромен. Од друга страна, крајните трошоци за патувањето се најмалку двојно зголемени во однос на првичните проценки.

„Градежната компанија Бехтел-ЕНКА оствари профит во износ од стотици милиони евра благодарение на, како што тврдат критичарите, договорот што им бил „значително поволен“, високите цени и даночните олеснувања“, пишува БИРН.

Договорот со Албанија е склучен во 2006 година врз основа на брз и лесен тендер. Затоа Светска банка се пожали дека таа е недоволно транспарентна и затоа е незаконска. Договорената цена беше само 418 милиони евра.

БИРН пишува дека американската администрација се обидела да ги „омекне“ приговорите на Светска банка и ММФ. Во меѓувреме цената порасна на близу една милијарда евра.

Косово

Четири години по Албанија беше потпишан договор со властите во Приштина за изградба на делници низ таа територија. И таму трошоците се зголемија од почетните 400 за 102 километри на 838 милиони за 77 километри.

Во Албанија поради ова беше спроведена обвинителска истрага, но процесот подоцна беше прекинат. Се сомневаше дека потписниците на договорот ја злоупотребиле службената положба и свесно потпишале неповолен договор со конзорциумот Бехтел-ЕНКА.

Србија

Бехтел-ЕНКА во Србија во последните шест години се занимава со изградба на Моравскиот коридор, односно патот Појата-Прељина. Меморандумот за разбирање беше потпишан во 2018 година. Предвидена беше изградба на 112 километри пат, а максималната договорна вредност на работата беше 800 милиони евра.

За да се избегне класичниот тендер, но и директното договарање на работата, се најде соломонско решение.

Беше донесен посебен закон кој дел од медиумите го нарекоа „Закон за Бехтел“. Ги избегна прописите за јавните набавки, но затоа Владата објави јавен повик за избор на стратешки партнер за изградба на овој патен правец врз основа на новоусвоениот закон.

Условите на тендерот беа напишани така што да се дискриминира кој било друг учесник, па на поканата одговори само споменатиот конзорциум. Со него малку подоцна е склучен договор за градба.

Двојна цена по километар

Оправданоста за изградбата на Моравскиот коридор ја оспори дел од стручната јавност, која смета дека овој автопат не е од приоритетно значење за Србија.

Со образложение дека има објективни проблеми, но и дека цената на инпутите во градбата е значително повисока, изведувачот неколку пати го одложуваше рокот за конечно завршување на патот. Сепак, тоа не е најлошиот дел. Цената на еден километар од овој автопат во меѓувреме се зголеми точно двојно. Од 7,1 милиони евра на 14,2 милиони евра.

Како што неодамна објави Фискалниот совет во својата анализа, патот во моментов чини 1,6 милијарди евра наместо 800 милиони. И ова не мора да биде неговата конечна цена. Можно е до крајот на следната година тие трошоци да бидат уште поголеми.

Историја на Бехтел

Ворен Бехтел ја основал оваа компанија во 1898 година. Според нивната официјална веб-страница, тие го започнале својот прв не-железнички бизнис во 1919 година. Тоа бил пат во Северна Калифорнија. Првиот гасовод беше изграден една деценија подоцна. Во средината на 40-тите години на минатиот век, тие ја добија својата прва работа на Блискиот Исток: изградба на рафинерија.

Во тие години, започна работата на Трансарапскиот гасовод, кој транспортира нафта преку Саудиска Арабија, Јордан, Сирија и Либан до танкери во Средоземното Море.

Тие почнаа да го градат првиот нуклеарен реактор во 1949 година.

Во изминатите 126 години, компанијата Бехтел ги изгради најзначајните и најкомплексните инфраструктурни објекти во светот. Граделе од Австралија и Нов Зеланд, преку Африка и Азија, до Европа, па дури и на Балканот.

Нивната работа вклучува аеродроми, пристаништа, метро, ​​автопати, енергетски капацитети, дури и нуклеарни...

Тие се познати по обновата на Ирак по американската инвазија во 2003 година. Медиумите ширум светот ги поврзуваат со републикански политичари. Тие припаѓаат на една од највлијателните компании од САД. Познато е и дека на отворањето на нивните дела низ светот најчесто присуствуваат и амбасадорите на САД во тие земји.